Διαδικασία κατάρτισης Διεθνών Συμβάσεων

Άρθρο 38.

1.Το Δικαστήριο, που έργο του έχει να εκδικάζει, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, τις υποθέσεις που υποβάλλονται σ’ αυτό, θα εφαρμόζει:

α. τις διεθνείς συμβάσεις, γενικές ή ειδικές, που θέτουν κανόνες οι οποίοι αναγνωρίζονται ρητά από τα αντίδικα κράτη,

β. το διεθνές εθιμικό δίκαιο, ως απόδειξη γενικής πρακτικής που γίνεται δεκτή ως κανόνας δικαίου

γ. τις γενικές αρχές του δικαίου που αναγνωρίζονται από τα πολιτισμένα έθνη,

δ. με την επιφύλαξη όσων προβλέπουν οι διατάξεις του Άρθρου 59, τις δικαστικές αποφάσεις και τα διδάγματα των πιο αναγνωρισμένων δημοσιολόγων των διάφορων εθνών, ως βοηθητικά μέσα για τον καθορισμό των κανόνων δικαίου.

2. Αυτή η διάταξη δε θα θίγει την εξουσία του Δικαστηρίου να κρίνει μια υπόθεση «ex aequo et bono», αν οι διάδικοι συμφωνούν σ’ αυτό.

Ήδη από το Καταστατικό του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης, και συγκεκριμένα το άρθρο 38, αντλούμε τις πηγές του διεθνούς δικαίου. Μεταξύ των αναφερόμενων στο εν λόγω άρθρο συγκαταλέγονται και οι διεθνείς συμβάσεις (άρθ. 38 παρ.1 περ.α'). Όμως, πώς καταρτίζονται αυτές οι συμβάσεις;

Να υπομνησθεί εξαρχής ότι οι όροι που πολύ συχνά απαντώνται (π.χ. Συνθήκες, συμβάσεις, τίτλοι, πρωτόκολλα, memoranda κ.λπ.) είναι μεταξύ τους ισοδύναμοι. Τυχόν δε απόπειρα διαβάθμισής τους θεωρείται από πολλούς θεωρητικούς περιττή¹.

Τα περί διεθνών συνθηκών ζητήματα ρυθμίζει η διεθνής Σύμβαση της Βιέννης του 1969 (στο εξής ΣτΒ), στην οποία περιγράφονται λεπτομερώς τα στάδια και οι διαδικασίες συνομολόγησης, αλλά και ερμηνείας (που θα εξετασθεί σε άλλο άρθρο), όσο και λήξης και συναφών θεμάτων.

Σχηματικά, τα στάδια μέχρι την τελική σύναψη μιας διεθνούς σύμβασης είναι: α) η διαπραγμάτευση, β) υπογραφή, γ) η επικύρωση, δ) η έναρξη ισχύος, ε) τυχόν προσχώρηση νέων κρατών σε ήδη συνημμένες, στ) πρωτοκόλληση και δημοσίευσή τους² και ζ) λήξη. Ειδικότερα:

I.Διαπραγμάτευση: πρόκειται για τη φάση που ακολουθεί τις εσωτερικές ζυμώσεις και νομολογιακά κρίνεται ότι πρέπει να διεξάγεται bona fide (ΔΔΧ, Υπόθεση της Υφαλοκρηπίδας της Βόρειας Θάλασσας). Η ίδια η ΣτΒ στο άρθρο 7 ορίζει τα πρόσωπα που απολαύουν του τεκμηρίου της εκπροσώπησης του ενδιαφερόμενου κράτους. Σε περίπτωση που μη εξουσιοδοτημένο πρόσωπο υπογράψει τη σύμβαση, η τελευταία δεν επιφέρει έννομα αποτελέσματα, εκτός αν, κατά το ΣτΒ 8, το κράτος, στο όνομα του οποίου υπέγραψε ο μη πληρεξούσιος, εκ των υστέρων επιβεβαιώσει τη δέσμευσή του³. Στο ίδιο στάδιο υπάγονται και οι διαδικασίες υιοθέτησης και πιστοποίησης της αυθεντικότητας του κειμένου (ΣτΒ 9, 10). Αφού, λοιπόν, υποβληθούν κάποιες προτάσεις από τις ενδιαφερόμενες πλευρές και συζητηθούν, επιχειρείται η σύνταξη ενός κειμένου κοινά αποδεκτού, συνήθως στις γλώσσες των διαπραγματευόμενων μερών επί διμερών συμβάσεων (σεβόμενα την αρχή της ισότητας) ή και σε τρίτη, κοινά επιλεγμένη, για λόγους ευκολίας⁴ Ενδέχεται δε, στη φάση των διαπραγματεύσεων, να διατυπωθούν από τα διαπραγματευόμενα μέρη επιφυλάξεις ως προς ορισμένα σημεία των προς συνομολόγηση συνθηκών. Αυτές οι επιφυλάξεις μπορούν να τεθούν ανάλογα με το είδος της εκάστοτε σύμβασης και αλλάζουν τους δεσμούς των δεσμευόμενων μερών.

II.Υπογραφή: Συνηθέστερα, υποδηλώνει τη συναίνεση των διαπραγματευόμενων ότι το προς υπογραφή κείμενο είναι κοινώς αποδεκτό. Αφ' ης στιγμής υπογράφεται, τα κράτη που υπέγραψαν υποχρεούνται για ένα εύλογο χρονικό διάστημα να απόσχουν από πράξεις που εμφανώς θα στερούσαν τη σύμβαση από το αντικείμενό της, μέχρις ότου να εκδηλώσουν την τελική τους απόφαση να δεσμευθούν οριστικά ή όχι από αυτή⁵. Αναγνωρίζεται, ακόμα, στα κράτη η δυνατότητα υπογραφής ad referendum. Εν τοις πράγμασι, πρόκειται για μία προσωρινή υπογραφή, υπό την αίρεση περαιτέρω επιβεβαίωσης από την Κυβέρνηση του εν λόγω μέρους, και η οποία αποδίδει στο κράτος την ιδιότητα του μέλους στη σύμβαση από την ημέρα της προσωρινής αυτής υπογραφής⁶.

III.Επικύρωση: ορίζεται ως εκδήλωση της βούλησης του κράτους, μέσω των αρμοδίων οργάνων του, να δεσμευθεί διεθνώς. Η βούληση αυτή αποτυπώνεται σε έγγραφο (“όργανο επικύρωσης”). Τα συστήματα επικύρωσης ποικίλλουν. Για να λάβει χώρα η επικύρωση, απαιτείται είτε η ανταλλαγή των οργάνων επικύρωσης είτε η περιέλευση αυτών σε θεματοφύλακα (συνηθέστερα στη Γραμματεία των Η.Ε.)⁷. Αμφισβήτηση υπάρχει για το ποιες διεθνείς συμβάσεις είναι δεκτικές επικύρωσης. Υποστηρίζεται, από τη μία, ότι είναι αναγκαία, μόνο αν τα διαπραγματευόμενα μέρη έτσι έχουν ορίσει στο σώμα της σύμβασης. Από την άλλη πλευρά, υποστηρίζεται ότι δεν απαιτείται, σε περιπτώσεις που η ίδια η σύμβαση σαφώς ορίζει άλλως⁸.

IV.Έναρξη ισχύος: κατά τα συνήθη, η ίδια η συνθήκη προβλέπει το σημείο έναρξης ισχύος. Ωστόσο, σε περίπτωση που ελλείπει τέτοια πρόβλεψη, διακρίνονται δύο περιπτώσεις:

·στις διμερείς συνθήκες, η έναρξη ισχύος άρχεται από της ανταλλαγής των οργάνων επικύρωσης, ενώ

·στις πολυμερείς συνθήκες, από την κατάθεση ορισμένων (συνήθως αριθμητικά καθορισμένων από την ίδια τη συνθήκη) οργάνων επικύρωσης είτε σε θεματοφύλακα είτε σε κάποιο ουδέτερο κράτος.

V.Προσχώρηση νέων μελών: η επιλογή αυτή εξαρτάται από το πώς έχουν χαρακτηρίσει τα μέρη τη συνθήκη (ανοιχτή – κλειστή). Σε κάθε περίπτωση, τελείται υπό τους όρους που η ίδια η σύμβαση προβλέπει⁹.

VI.Πρωτοκόλληση-δημοσίευση: διαδικασία που αποδείχθηκε αναγκαία με την πάροδο των χρόνων. Προβλέπεται ήδη στο άρθρο 102 του Χάρτη των Η.Ε.. Αλλά και το ίδιο το Δ.Δ.Χ. Έχει τοποθετηθεί επί του θέματος, συνήθως με κάποια ελαστικότητα (βλ. Υπόθεση της Υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου).

VII.Λήξη: συνήθως πρόκειται για τη φυσιολογική κατάληξη των διεθνών συνθηκών. Προβλέπεται από τα άρθρα ΣτΒ 54-63. Μπορεί να λάβει διάφορες μορφές (π.χ. Συναινετική ή σιωπηρή κατάργηση, καταγγελία, επέλευση εξωτερικών γεγονότων, αναστολή λόγω αδυναμίας εκπλήρωσης, ένσταση μη εκπλήρωσης της υπεσχημένης παροχής)¹⁰.

Τα ως άνω εκτεθειμένα αποτελούν τη διαδικασία σύναψης μίας διεθνούς συμβάσεως. Προκειμένου, όμως, να επέλθουν τα αποτελέσματα αυτής και να αρχίσει εν τοις πράγμασι να ισχύει, απαιτείται, επιπροσθέτως, η ένταξή της στην εσωτερική έννομη τάξη των κρατών μελών. Η χώρα μας συνήθως προβλέπει την κύρωση των υπογραφεισών συμβάσεων με νόμο και δημοσίευση στο Φ.Ε.Κ..

_________________________________________________________________

1.Σελ. 70, Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Ρούκουνας Εμμ., Νομική Βιβλιοθήκη

2.Σελ. 74-83, Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Ρούκουνας Εμμ., Νομική Βιβλιοθήκη

3.Σελ. 305, Θεμελιώδεις Έννοιες στο Διεθνές Δημόσιο Δίκαιο, Χατζηκωνσταντίνου-Αποστολίδης-Σαρηγιαννίδης, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα - Θεσσαλονίκη

4.Σελ. 297-297, Θεμελιώδεις Έννοιες στο Διεθνές Δημόσιο Δίκαιο, Χατζηκωνσταντίνου-Αποστολίδης-Σαρηγιαννίδης, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα - Θεσσαλονίκη

5.Σελ. 78-79, Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Ρούκουνας Εμμ., Νομική Βιβλιοθήκη

6.p. 109, Derecho Internacional Público Tomo I, Moncayo Vinuesa Gutiérrez Posse, Ediciones Zavalia

7.Σελ. 79, Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Ρούκουνας Εμμ., Νομική Βιβλιοθήκη

8.p. 913, International Law, Malcolm Shaw, Cambridge

9.Σελ. 82-83, Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Ρούκουνας Εμμ., Νομική Βιβλιοθήκη

10.Σελ.131-136, Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Ρούκουνας Εμμ., Νομική Βιβλιοθήκη

(Βιβλιογραφία:  Δημόσιο Διεθνές Δίκαιο, Ρούκουνας Εμμ., Νομική Βιβλιοθήκη - International Law, Malcolm Shaw, Cambridge - Derecho Internacional Público Tomo I, Moncayo Vinuesa Gutiérrez Posse, Ediciones Zavalia - Θεμελιώδεις Έννοιες στο Διεθνές Δημόσιο Δίκαιο, Χατζηκωνσταντίνου-Αποστολίδης-Σαρηγιαννίδης, Εκδόσεις Σάκκουλα Αθήνα – Θεσσαλονίκη)

Πισιμίση Κυριακή-Αικατερίνη