H θρησκευτική ισότητα σήμερα

του Χρήστου Αλεβίζου

1.Γενικό Πλαίσιο

Τα άρθρα 9 και 14 της ΕΣΔΑ συμπυκνώνουν το πλαίσιο του δικαιώματος της θρησκευτικής ισότητας ως μιας επιμέρους έκφανσης του δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας. Η θρησκεία δεν επιτρέπεται να αποτελεί κριτήριο για την αναγνώριση, απόλαυση, στέρηση ή περιορισμό των ατομικών δικαιωμάτων, εκτός εάν οι εξαιρέσεις δικαιολογούνται από το περιεχόμενο του δικαιώματος. Οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση διάκριση και οποιαδήποτε άμεση ή έμμεση κρατική παρέμβαση προς όφελος ή εις βάρος ορισμένης θρησκείας είναι απαγορευμένη.

Η ευρωπαϊκή ανασύσταση των πληθυσμών έχει επιφέρει αντίστοιχη αναδιαμόρφωση και των θρησκευμάτων που λειτουργούν νόμιμα εντός του πολιτειακού δικαιικού πλαισίου σε κάθε κράτος - μέλος της Ε.Ε., ενώ παράλληλα η διαμόρφωση της έννοιας της αποχής του κράτους από τα εσωτερικά ζητήματα των θρησκευμάτων ποικίλλει ως προς τις εκφάνσεις της.

2.Η σημερινή κατάσταση με αφορμή την πανδημία

Η έλευση και η μετάδοση του Covid - 19, που μετατράπηκε σε παγκόσμια πανδημία, επέβαλε τη λήψη πρωτόγνωρων μέτρων για τη προστασία του κοινωνικού συνόλου, ανέδειξε την έννοια της ατομικής ευθύνης και άλλαξε άρδην τις καθημερινές ανθρώπινες συμπεριφορές της πλειονότητας του δυτικού κόσμου.

Στην Ελλάδα, ενδεικτικά, με μια σειρά από ΚΥΑ, ανεστάλη η τέλεση λειτουργιών και ιεροπραξιών σε όλους ανεξαιρέτως τους χώρους θρησκευτικής λατρείας. Με την ΚΥΑ 2867/Υ1, που δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 872/Β/16-3-2020 απαγορεύτηκε προσωρινά η τέλεση κάθε είδους λειτουργιών και ιεροπραξιών σε όλους ανεξαιρέτως τους χώρους θρησκευτικής λατρείας (κάθε είδους και κάθε νομικού, κανονικού και εν γένει θρησκευτικού καθεστώτος ναών και παρεκκλησίων, ευκτήριων οίκων, τεμενών κ.λπ.) κάθε δόγματος και θρησκείας, ανεξαρτήτως μεγέθους και χωρητικότητάς τους, στο σύνολο της Επικράτειας. Στη συνέχεια, αποφασίσθηκε η παράταση των μέτρων με την ΚΥΑ Δ1α/Γ.Π.οικ.23093, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 1178 /Β / 6.4.2020 και ακολούθησε ομοίως η ΚΥΑ Δ1α/ΓΠ.οικ. 25763, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 1471/Β/16-4-2020. Με την ΚΥΑ Δ1α/ΓΠ.οικ. 27807, που δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 1643/Β/2-5-2020, που ισχύει μέχρι 16.5.2020, τέθηκαν συγκεκριμένοι περιορισμοί στη τέλεση λειτουργιών, που πραγματοποιούνται αποκλειστικά και μόνο από θρησκευτικό/θρησκευτικούς λειτουργό/λειτουργούς και το αναγκαίο βοηθητικό προσωπικό (όπως ιεροψάλτης, νεωκόρος) με συγκεκριμένα κριτήρια έκτασης των χώρων λατρείας.

Είναι σαφές πως τα μέτρα αφορούν όλα τα δόγματα και τις θρησκείες. Έτσι, όπως όφειλαν να στοχεύουν, αφού απόρροια και επέκταση της αρχής της θρησκευτικής ισότητας συνιστά και η ισότητα όλων των «γνωστών», κατά την έννοια του Συντάγματος, θρησκειών μεταξύ τους και προς την «επικρατούσα» Ανατολική Ορθόδοξη του Χριστού Εκκλησία.

3.Επιλογικά

Σε μια Ε.Ε., που το δικαίωμα της θρησκευτικής ισότητας δεν είναι πάντα αυτονόητο και δεν είναι ακόμα σαφές αν η Ε.Ε. είναι έτοιμη να υιοθετήσει ένα κοινό πλαίσιο ρύθμισης του ζητήματος αυτού, το Ελληνικό Κράτος έλαβε μέτρα, που διασφαλίζουν τη θρησκευτική ισότητα, αφού εφαρμόζονται σε όλες τις θρησκευτικές κοινότητες. Είναι διαφορετικό ζήτημα το αυτοδιάθετο της θρησκευτικής κοινότητας στο γενικό του πλαίσιο και άλλο η προστασία της δημόσιας υγείας από μια πανδημία.

Οι θρησκείες του κόσμου δεν μπήκαν στην σκιά του Covid – 19. Όφειλαν και οι περισσότερες πράγματι εναρμονίστηκαν στις επιταγές των καιρών προκειμένου να προστατέψουν τους πιστούς τους. Όπως, χαρακτηριστικά σημείωσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος στις 19.3 σε τηλεοπτικό του μήνυμα, που μεταδόθηκε από την ΕΡΤ «Αυτό που κινδυνεύει δεν είναι η πίστη αλλά οι πιστοί, δεν είναι ο Χριστός αλλά οι Χριστιανοί μας, δεν είναι ο Θεάνθρωπος αλλά εμείς οι άνθρωποι. Η πίστη μας είναι βαθιά θεμελιωμένη στις ρίζες του πολιτισμού μας. Η πίστη μας είναι ζωντανή και καμία έκτακτη κατάσταση δεν μπορεί να την περιορίσει».

Άλλωστε, η θρησκευτική ισότητα είναι αυτή που επιτρέπει ή εμποδίζει τη δημιουργία ευκαιριών μέσα από την ίδια της τη διασφάλιση για την ανάπτυξη της προσωπικότητας των ανθρώπων, την οικονομική τους ανάπτυξη και την αξιοπρέπειά τους. Διαχρονική ευθύνη του Κράτους είναι ο σεβασμός της θρησκευτικής ισότητας ανεξάρτητα από πανδημίες και κρίσεις.