Η δίκη του Χριστού...η δίκη του ανθρώπου

Η δικαιοσύνη είναι μια έννοια που δυσχερώς οριοθετείται και αποσαφηνίζεται. Θα έλεγε κανείς πως τα ήθη και τα σημεία των καιρών είναι αυτά που της προσδίδουν περιεχόμενο. Πέρα βέβαια από τις πολυάριθμες θεωρητικές προσεγγίσεις που έχουν διατυπωθεί, μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ίσως ο τρόπος απονομής της μέσα από τα διάφορα νομικά συστήματα που έκαναν την εμφάνισή τους από τις αρχές της συγκρότησης των ανθρώπων σε οργανωμένες ομάδες.

Αξιοσημείωτες είναι οι περιπτώσεις εφαρμογής της εκάστοτε νομοθεσίας σε ανθρώπους που ασκούσαν σημαντική επιρροή στον απλό λαό, όπως ήταν ο Σωκράτης, η δίκη του οποίου παρουσιάζεται ως μια δικαστική παρωδία. Σε παρεμφερές πλαίσιο φαίνεται να κινείται και η δίκη του προσώπου πάνω στο οποίο θεμελιώθηκε ουσιαστικά η χριστιανική πίστη. Ένα κοινό σημείο μεταξύ των δύο αυτών δικών είναι ότι και οι δύο κατηγορούμενοι είχαν φαινομενικά τη δυνατότητα ανάκλησης της διδασκαλίας τους, ωστόσο από τα πραγματικά και πολιτικά περιστατικά υπονοείται πως στην πραγματικότητα το αποτέλεσμα ήταν προαποφασισμένο…

Η δίκη του Χριστού δεν αποτελεί ένα καθαρά θεολογικό ζήτημα, αφού εμπλέκονται ζητήματα νομικής φύσεως, τα οποία επαφίενται στο ιδιαίτερο νομικό καθεστώς που επικρατούσε την εποχή του Θεανθρώπου στην Ιουδαία, που ήταν ένας συνδυασμός Ρωμαϊκού και Ιουδαϊκού δικαίου. Δεν είναι λίγοι οι μελετητές που έχουν προβεί στη διερεύνηση αυτού του συστήματος απονομής δικαιοσύνης και στη συνεπακόλουθη διατύπωση ορισμένων αντιφάσεων στο θέμα της δίκης του Χριστού, όπως αυτές προκύπτουν από τα Συνοπτικά ευαγγέλια και τις διαφορές τους από το ευαγγέλιο του Ιωάννη, από το ζήτημα των Q (ρήσεις του Χριστού), από την Ιουδαϊκή παράδοση και από το ίδιο το γράμμα του Εβραϊκού νόμου.

Πιο αναλυτικά, αμφιλεγόμενο ζήτημα αποτελεί το ποιος τελικά οδήγησε τον Ιησού στη θανατική καταδίκη. Ήταν ο Ρωμαίος πληρεξούσιος Πόντιος Πιλάτος, το Μεγάλο Συνέδριο των Ιουδαίων (Σανχεντρίν) ή ο λαός; Κατά μια άποψη το Σανχεντρίν διέθετε την αρμοδιότητα να εκδικάζει υποθέσεις που προέκυπταν εντός της επικράτειας, ωστόσο ήταν αναρμόδιο να επιβάλλει τη θανατική ποινή χωρίς την έγκριση της Ρώμης, δε διέθετε δηλαδή το Συνέδριο το ius gladii. Υποστηρίζεται όμως και το αντίθετο, ότι δηλαδή το Συνέδριο κατείχε την αρμοδιότητα επιβολής της θανατικής ποινής, άποψη η οποία ενισχύεται από το γεγονός του αυτοδιοικήτου των Επαρχιών. Μάλιστα στο νομοθετικό τους κείμενο αναγράφονταν οι τρόποι επιβολής της θανατικής ποινής (πχ λιθοβολισμός). Η σταύρωση δεν αποτελούσε μέρος αυτών, αφού ήταν Ρωμαικής προέλευσης, γεγονός που καταδεικνύει την καταλυτική συμμετοχή του Πιλάτου στην έκβαση της δίκης, και επιπλέον γεννά το ερώτημα γιατί το Συνέδριο επέλεξε να στραφεί στο Ρωμαίο Έπαρχο αν όντως διέθετε αρμοδιότητα επιβολής της θανατικής ποινής.

Θα συλλογιστεί κανείς τις πολιτικές σκοπιμότητες που υφίσταντο πίσω από τη δικονομική αντιμετώπιση της υπόθεσης του Χριστού. Όντως, την ύπαρξη τους τονίζει το αμφίβολο της νομιμότητας της διαδικασίας. Υποστηρίζεται πως η επιβολή της θανατικής ποινής στον Ιησού έγινε στα πλαίσια μιας κατασκευασμένης δίκης της οποίας ο βαθύτερος σκοπός ήταν ο εκτοπισμός από το προσκήνιο ενός ανθρώπου ο οποίος θα μπορούσε να αποβεί επικίνδυνος για τους κατέχοντες την εξουσία. Αναλυτικότερα, σύμφωνα με την τότε ισχύουσα νομοθεσία απαγορευόταν η πραγματοποίηση διαδικαστικής πράξης επιβολής της δικαιοσύνης κατά την ημέρα του Σαββάτου, κατά τη διάρκεια της νύχτας ή σε γιορτή. Οι δύο τελευταίες απαγορεύσεις δεν τηρήθηκαν καθιστώντας έτσι τη δίωξη του Χριστού παράνομη και άκυρη. Ακόμα κ αν οι προδικαστικές πράξεις της ανάκρισης του Χριστού από τον Άννα και το Μέγα Αρχιερέα Καϊάφα (στο κατά Ιωάννη παρατηρούνται αμφιλεγόμενες φράσεις για το ποιος ήταν στην πραγματικότητα ο Μέγας Αρχιερέας) ληφθούν ως άτυπη εξέταση που δικαιολογούνταν λόγω της θέσης που κατείχαν τα δύο αυτά πρόσωπα, δεν μπορεί να παραβλέψει κανείς τη σύλληψη του Θεανθρώπου τη νύχτα και χωρίς επίσημη καταγγελία, καθώς και τη μετέπειτα συνεδρίαση του Σανχεντρίν. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η μεταβολή της κατηγορίας από βλασφημία σε εσχάτη προδοσία, μεταβολή η οποία αν και νομικά δικαιολογείται από το σύστημα της εποχής, γεννά υποψίες για τα πραγματικά κίνητρα της συνολικής διαδικασίας.

Κανείς δεν ανέλαβε την ευθύνη της καταδίκης. Ούτε το Συνέδριο, ούτε ο Πόντιος Πιλάτος, ούτε ο Γαλιλαίος Έπαρχος Ηρώδης Αντίπας, στον οποίο παρέπεμψε τον Ιησού ο Πιλάτος. Βέβαια, ο Πιλάτος παρουσιάζεται ευνοϊκός απέναντι στο Θεάνθρωπο μέσα από τις ευαγγελικές παραδόσεις. Η Ιουδαϊκή παράδοση όμως τον εμφανίζει σκληρό και άκαμπτο. Εξάλλου, τα συμφέροντά του συμπορεύονταν με εκείνα του Καίσαρα και επιπροσθέτως η διακυβέρνησή του δεν ήταν εντελώς αδιάφθορη.

 Έτσι η ευθύνη μεταφέρθηκε στον εύκολα χειραγωγήσιμο λαό. Κάθε Πάσχα υπήρχε το έθιμο της απονομής χάρης σε ένα θανατοποινίτη. Μεταξύ του Χριστού και του επαναστάτη Βαραββά που απολάμβανε αποδοχής, το αποτέλεσμα της κρίσης του λαού ήταν σχεδόν αναμενόμενο. Έτσι ο Ιησούς οδηγήθηκε στο θάνατο μετά από μια μη παραδεκτή δίκη και δίχως αποσαφηνισμένη αιτία.

Είναι αποθαρρυντικό το πόσες τέτοιες ‘δίκες’ πραγματοποιούνται καθημερινά στις συνειδήσεις μας. Η καταδίκη προσώπων και καταστάσεων που απλώς δεν είναι δυνατόν να κατανοήσουμε είναι στοιχείο ανεξάλειπτο σε κάθε εποχή. Διαφέρει μόνο ο τρόπος της καταδίκης. Στα χρόνια του Χριστού η καταδίκη αυτή υλοποιούνταν με σταύρωση, σήμερα μάλλον με περιθωριοποίηση και άρνηση. Η ανθρώπινη ματαιοδοξία είναι τελικά ένα όπλο ανίκητο…

(Για τη συγγραφή αυτού του άρθρου άντλησα πληροφορίες από: «Οι μεγάλες Δίκες των αιώνων» εκδόσεις ΠΝΥΚΑ τόμος 1, «On the Trial of Jesus»   The Journal of Religion (Vol. 44, No. 3 (Jul., 1964), pp. 230-237), California Law Review (Vol. 3,  No. 5 (Jul., 1915), pp. 436-438),   « The Trial of Jesus; On the Trial of Jesus by Paul Winter»  The Jewish Quarterly Review, New Series, Vol. 53, No. 1 (Jul., 1962), pp. 77-88, για την εικόνα https://www.newsbomb.gr/ )

Παλιούρα Ελένη