Κωνσταντίνος Οικονόμου ο εξ Οικονόμων: βίος και έργο

Ο Κωνσταντίνος Οικονόμος γεννήθηκε στην Τσαριτσάνη της Θεσσαλίας το 1780, εποχή που η Ελλάδα τελούσε υπό τον Οθωμανικό ζυγό. Οι γονείς του ήταν η Ανθή και ο Κυριάκος. Υπό την διδασκαλία του πατέρα του, γνωστού λογίου της εποχής του, ήρθε σε επαφή με τα ελληνικά, τα λατινικά και την Αγία Γραφή. Ο Κωνσταντίνος από μικρός έδειξε την αγάπη του για τα γράμματα και την ακόρεστη δίψα του για μάθηση, η οποία τον οδήγησε στην επιφανή σχολή των Αμπελακίων. Κατά τη διάρκεια φοίτησής του στην σχολή αυτή, διδάχτηκε τη Γαλλική γλώσσα. Το 1793, ο δεκατριάχρονος τότε Κωνσταντίνος έγινε αναγνώστης ( και στα εικοσιένα του χρόνια χειροτονήθηκε διάκονος). Ενδιάμεσα, σε ηλικία είκοσι ετών νυμφεύτηκε. Από αυτόν το γάμο προέκυψαν δύο παιδιά, ο Σοφοκλής και η Ανθία. Το 1805 έλαβε τον τίτλο του οικονόμου και του ιεροκήρυκα της επισκοπής Ελασσώνος. Χάρη στην υψηλή του μόρφωση, έδρασε και ως δάσκαλος στην περιοχή της Τσαριτσάνης. Το 1806,ο Αλή Πασάς τον θεώρησε συμμέτοχο στο επαναστατικό κίνημα του παπά-Ευθύμιου Βλαχάβα και τον συλλαμβάνει. Ύστερα από κάποιο χρονικό διάστημα και με την καταβολή ενός χρηματικού ποσού, ο Κωνσταντίνος αφέθηκε ελεύθερος και δρούσε πάλι ως διδάσκαλος. Η πορεία του συνεχίστηκε στη Μονή Προδρόμου, στις Σέρρες. Από εκεί μετέβη στη Θεσσαλονίκη, όπου ασχολήθηκε για δύο χρόνια με το Θείο κήρυγμα. Η ενασχόλησή του αυτή του απέφερε τη θέση του Εξάρχου Θεσσαλονίκης. Παράλληλα με το εκκλησιαστικό του έργο, ασχολήθηκε με την ανάγνωση φιλοσοφικών κειμένων. Το 1809 ανοίγει ένα νέο κεφάλαιο στην ζωή του. Ο εικοσιεννιάχρονος τότε Κωνσταντίνος δέχτηκε την πρόσκληση του Κωνσταντίνου Κούμα και συνέχισε το διδακτικό του έργο στα παράλια της Μικράς Ασίας, στην Σμύρνη. Εκεί συνίδρυσαν το «φιλολογικό γυμνάσιο» το οποίο γνώρισε επιτυχία μεγάλων διαστάσεων. Το 1814 ο έμπειρος πλέον Κωνσταντίνος ανέλαβε καθήκοντα σχολάρχη, τα οποία δεν διατέλεσε για πάνω από μια πενταετία, καθώς το 1819 το αναγνωρισμένο πλέον ως δημόσιο ίδρυμα, φιλολογικό γυμνάσιο, έκλεισε. Ύστερα από ένα μικρής χρονικής διάρκειας πέρασμα στην Μυτιλήνη, μετέβη στην Κωνσταντινούπολη με πρόσκληση του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε'. Κατά την παραμονή του στην Κωνσταντινούπολη, ήρθε σε επαφή με μέλη της Φιλικής Εταιρείας, και ύστερα μυήθηκε σε αυτήν. Όταν ξεκίνησαν οι μαζικές σφαγές των Τούρκων στον άμαχο πληθυσμό των Ελλήνων της Μικράς Ασίας και της Κωνσταντινούπολης, ως αντίποινα της έναρξης της επανάστασης στην Ελλάδα, ο Οικονόμος κατάφερε να δραπετεύσει και να μεταβεί στην Οδησσό της Ρωσίας. Εκεί η Ακαδημία της Πετρούπολης και η Αυτοκρατορική Ακαδημία τον εξέλεξαν μέλος τους. Επίσης, έλαβε μεγάλο αριθμό παρασήμων και από τον Αυτοκράτορα της Ρωσίας, και από τον βασιλιά της Πρωσίας. Η αναγνώριση που είχε το πρόσωπό του στην Ρωσία ήταν τόσο μεγάλη, που τιμήθηκε με ισόβια σύνταξη 7000 ρουβλίων. Στο ίδιο χρονικό διάστημα εκλέχτηκε αντεπιστέλλον μέλος της ακαδημίας του Βερολίνου. Το 1834,ο πενηντατετράχρονος πλέον Κωνσταντίνος επέστρεψε στην Ελλάδα και αμέσως τέθηκε επικεφαλής της συντηρητικής μερίδας της Εκκλησίας της Ελλάδος. Υπερασπίστηκε μέχρι τέλους την ορθοδοξία και αντιτάχθηκε σε κάθε φιλελεύθερη εκδήλωση στα θέματα της εκκλησίας. Ήρθε σε διαφωνία με τον Νεόφυτο Βάμβα, ο οποίος πρότεινε να μεταφραστεί η Αγία Γραφή στην ομιλούμενη γλώσσα της εποχής. Ένας ακόμη αντίπαλός του ήταν ο Θεόκλητος Φαρμακίδης. Δεν περιορίστηκε στα εκκλησιαστικά έργα, αλλά επεκτάθηκε και στα φιλολογικά έργα. Η ζωή του έλαβε τέλος στις 8 Μαρτίου 1857.Το έργο του ως συγγραφέα, διδασκάλου, αλλά και αγωνιστή όχι μόνο στα εκκλησιαστικά ζητήματα έχει μείνει χαραγμένο στην ιστορία.

Ορολογία: αναγνώστης (ανήκει στον κατώτερο κλήρο και εισέρχεται σε αυτόν με χειροθεσία, η οποία είναι θρησκευτική τελετή και όχι μυστήριο όπως η ιεροσύνη/χειροτονία), διάκονος (ο πρώτος βαθμός της ιεροσύνης), Μητρόπολη Ελασσόνας (η μόνη Μητρόπολη από τη Θεσσαλία που ανήκει στις λεγόμενες Νέες Χώρες και όχι στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ελλάδος, επειδή απελευθερώθηκε το 1912), Έξαρχος (Πατριαρχικός αντιπρόσωπος)

(Βιβλιογραφία: www.elassona.com.gr/m_elassona/iprosopa/oikonomos.php,  «Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων» Γιάννης Ξούριας 2007 εκδόσεις ΡΙΖΑΡΙΟ ΙΔΡΥΜΑ, www.hellenicaworld.com)

Γράφει ο Αναστάσης Παλιούρας, πρωτοετής φοιτητής του τμήματος Ιστορίας και Εθνολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης