Μέγας Βασίλειος - Μέγας Ευεργέτης

Ο Μ. Βασίλειος γεννήθηκε το 330 μ. Χ. στη Καισάρεια της Καππαδοκίας. Η οικογένειά του προερχόταν από πλούσιους γαιοκτήμονες, ο πατέρας του Βασίλειος ήταν ρητοροδιδάσκαλος, η μητέρα του Εμμέλεια και η γιαγιά του Μακρίνα, μύησαν το νεαρό Βασίλειο στην παράδοση και στο φρόνημα της Εκκλησίας. Φοίτησε πρώτα στην Καισάρεια και κατόπιν στις σχολές της Κωνσταντινούπολης και της Αθήνας. Οι σπουδές του περιελάμβαναν φιλοσοφία, ιστορία, αστρονομία, γεωμετρία, αριθμητική και ιατρική.

Μετά το πέρας των σπουδών του επέστρεψε στην πατρίδα του οπου εργάστηκε ως δικηγόρος με επιτυχία και αυτό ήταν η αφορμή που ανακηρύχθηκε  δάσκαλος της ρητορικής. Η κλίση του προς τον μοναχισμό τον οδήγησε να επισκεφθεί διάφορα μοναστήρια της Αιγύπτου, της Παλαιστίνης, της Συρίας και της Μεσοποταμίας, για να γνωρίσει την μοναχική ζωή. Μετά την επιστροφή του στη Νεοκαισάρεια μοίρασε το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας του στους φτωχούς και μόνασε κοντά στον Ίρη ποταμό μαζί με τον Γρηγόριο από τη Ναζιανζό μελετώντας και συγγράφοντας. Το 363 μ. Χ. χειροτονήθηκε πρεσβύτερος στην Καισάρεια και  άρχισε τη δημόσια δράση του.

Μετά την χειροτονία του ο Μέγας Βασίλειος ξεκίνησε το φιλανθρωπικό του έργο. Πρώτο εγχείρημα ήταν η οργάνωση της μοναστικής κοινότητας, ενώ παράλληλα συνέταξε και ασκητικά κείμενα. Συμπαραστεκόταν πνευματικά και δυναμικά στους πιστούς, όταν αυτοί αδικούνταν από την κρατική εξουσία. Στο μεγάλο λιμό κατά τα έτη 367/8 μ. Χ. που έπληξε την περιοχή της Καισάρειας, μεγαλούργησε. Τόση ήταν η αγάπη για τον συνάνθρωπο, ώστε να βοηθά όλους τους ανθρώπους χωρίς διάκριση είτε ήταν χριστιανοί, είτε ήταν εβραίοι, είτε εθνικοί. Έπεισε τους πλούσιους να ανοίξουν τις αποθήκες τους για να σιτίσουν  τους φτωχούς: «Αυτό κάνουν οι πλούσιοι μαζεύουν τα αγαθά που είναι για όλους τους ανθρώπους και τα θεωρούν αποκλειστικά δικά τους… Αν αυτός που απογυμνώνει τον ντυμένο ονομάζεται λωποδύτης, αυτός που δεν ντύνει το γυμνό, αν και μπορεί να το κάνει, δεν είναι το ίδιο; Το ψωμί που φυλάς στην αποθήκη σου είναι του  φτωχού. Τα ρούχα που κρατάς κρυμμένα στην αποθήκη είναι του γυμνού. Τα υποδήματα που σαπίζουν αχρησιμοποίητα είναι του ξυπόλυτου. Τα χρήματα που κρύβεις βαθιά στη γη είναι του φτωχού. Λοιπόν τόσους αδικείς, όσους θα μπορούσες να βοηθήσεις και το αρνήθηκες». (Εις το «καθελώ μου τας αποθήκας», Β.Ε.Π.Ε.Σ τόμ. 54 σελ. 64-67, 7-8). Έπειτα κατασκεύασε καταυλισμούς για τους ασθενείς και τους εξαθλιωμένους, οργάνωσε λαϊκά συσσίτια, κινητοποίησε τους πιστούς και ο ίδιος άλλοτε εργαζόταν ως γιατρός και άλλοτε ως απλός εργάτης.

Ο Μ. Βασίλειος σε ηλικία 49 ετών το 370 μ. Χ. εξελέγη αρχιεπίσκοπος Καισαρείας και συγκρούστηκε με την κρατική εξουσία που θέλησε να επιβάλλει στην Εκκλησία τις απόψεις του Αρείου. Διώχτηκε, συκοφαντήθηκε, απειλήθηκε η ζωή του, όμως η αγάπη του για την Εκκλησία ήταν μεγάλη, ώστε αντιμετώπισε τις δυσκολίες με σθένος και υπομονή. Το κοινωνικό του έργο κορυφώνεται το 372 μ. Χ., διότι τότε έκτισε την «Βασιλειάδα» ένα τεράστιο συγκρότημα κτιρίων που περιελάμβανε νοσοκομείο, γηροκομείο, ορφανοτροφείο, σχολεία και ναό. Ο Βασίλειος δίδαξε το λαό και ιδιαίτερα τους νέους, πάντα φρόντιζε για τα συμφέροντα τω εργαζομένων, των αδικημένων και των χηρών. Η κοινωνική ζωή  βρισκόταν στο κέντρο του ενδιαφέροντος του Μ. Βασιλείου και έδινε μεγάλη σημασία στις κοινωνικές του σχέσεις, στις οποίες εφάρμοζε την αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο, και όπως αγαπάει ο Θεός τον άνθρωπο έτσι οφείλει ο κάθε άνθρωπος να αγαπά και να σέβεται τον συνάνθρωπο. Ο Μ. Βασίλειος με το φιλανθρωπικό του έργο εδραίωσε το πρότυπο της κοινοκτημοσύνης, ό,τι ανήκει σε ένα  άνθρωπο ανήκει και στον πλησίον του. Αυτό βέβαια δε θα πρέπει να γίνεται καταναγκαστικά θα πρέπει να βγαίνει αβίαστα μέσα από τα βάθη της ψυχής του. Η τέλεια κοινωνία σύμφωνα με τον Άγιο Ιεράρχη προέρχεται από την πνευματική αλλαγή των ανθρώπων και δεν είναι αποτέλεσμα κοινωνικών συστημάτων, όσο δίκαια ή εξελιγμένα μπορεί να είναι αυτά.

   Το συγγραφικό έργο του Μ. Βασιλείου είναι μεγάλο και περιλαμβάνει έργα δογματικά, ποιμαντικά, ομιλίες και επιστολές. Έγραψε περισσότερες από 300 επιστολές με ένα ευρύ και κοινωνικό περιεχόμενο, μέσα από αυτές προτρέπει, συμβουλεύει, διδάσκει, παρηγορεί και καθοδηγεί. Από το συγγραφικό του έργο αναδείχτηκε ως ένας ευαίσθητος εκκλησιαστικός ηγέτης. Στη ζωή του υπήρξε ασκητικός, ολιγαρκής, λιτοδίαιτος και εργαζόμενος σκληρά. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα την επιβάρυνση της υγείας του και τελικά να επέλθει ο θάνατός του στις 31^η Δεκεμβρίου του έτους 378 μ. Χ. Κηδεύτηκε την 1^η Ιανουαρίου του 379 μ. Χ.  με πρωτοφανείς εκδηλώσεις τιμής και σεβασμού, από εχθρούς και φίλους.

Ο Μ. Βασίλειος, ο ποιμενάρχης της Καισαρείας δεν υπήρξε  μόνο «Μέγας» ως εκκλησιαστικός οργανωτής και διδάσκαλος, αλλά «Μέγας» και ως επιστήμων συνδυάζοντας πίστη και γνώση, ήθος και ευσέβεια,  ορθοφροσύνη και σοφία, την οποία σπάνια συναντούμε σε μεγαλοφυής πρόσωπα κατά την διαδρομή της ελληνικής διανοήσεως της προ αλλά και της μετά Χριστόν εποχής. Άλλωστε ήταν ο μοναδικός από τους τρείς Ιεράρχες που ονομάστηκε έτσι και το σημαντικό είναι ότι τον τίτλο αυτόν τον απέκτησε εν ζωή.

Διαβαίνοντας τα μονοπάτια του βίου και του έργου του Μ. Βασιλείου μου γεννήθηκαν πολλά ερωτήματα, όπως: τι ήταν  αυτό που τον οδήγησε σε ένα τόσο μεγάλο φιλανθρωπικό έργο; Ποιο ήταν το έναυσμα για τη απλόχερη αγάπη που προσέφερε; Κατέληξα στο συμπέρασμα ότι για όλα αυτά οδηγητής του ήταν η απέραντη αγάπη για το συνάνθρωπο και η αγάπη του προς το Θεό, διότι προσφέροντας αυτά  που είχαν ανάγκη οι άνθρωποι της εποχής του αισθανόταν ψυχική πληρότητα, χαρά και ευτυχία μεγάλη. Άλλωστε αυτό δεν είναι η προσφορά; Να δίνεις και να εισπράττεις ΑΓΑΠΗ!!  Πόσο διαφορετική θα ήταν η ανθρωπότητα σήμερα εάν εφαρμόζαμε ελεύθερα όσα μας περιγράφει ο Μ. Βασίλειος στο παρακάτω απόσπασμα.

«Τελειοτάτη κοινωνία ονομάζω αυτήν όπου έχει καταργηθεί η ιδιοκτησία έχουν εκλείψει οι προσωπικές διαφορές και έχουν εξαφανιστεί οι έριδες και οι φιλονικίες. Είναι η κοινωνία όπου όλα είναι κοινά, οι ψυχές, οι γνώμες, τα σώματα, και όλα εκείνα με τα οποία τρέφονται τα σώματα. Κοινός είναι ο θεός, κοινή η Ευσεβία, κοινή η σωτηρία, κοινά τα αγωνίσματα, κοινοί οι πόνοι, κοινά τα στεφάνια της δόξας. Οι πολλοί ένας είναι και αυτός ο ένας δεν υπάρχει μόνος του, αλλά ζει μέσα στους πολλούς».     (Ασκητικές Διατάξεις, Β.Ε.Π.Ε.Σ  τόμ. 57 σελ.42-43,).

Βιβλιογραφία:

Α)  Βασίλειος Καισαρείας ο Μέγας.

Κωνσταντίνου Γ.  Μπόνη.  Ομότιμου καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών

ΑΘΗΝΑ 1975

Β)  Πειραϊκή Εκκλησία, Αφιέρωμα στο Μέγα Βασίλειο.

Μηνιαίο περιοδικό Ιεράς Μητροπόλεως Πειραιά, τεύχος 266

Γ) Θρησκευτικά Γ΄ Γυμνασίου.

Η νέα κοινωνία σε πορεία.

Θέματα από την Ιστορία της Εκκλησίας

Λιάσκου Ελένη