Προϊστορία: it’s ritual?!

Εικ. 1: Διάγραμμα αιγαιακής προϊστορίας (από Α. Φατούρο, https://saet10.wordpress.com)

Ας ξεκινήσουμε με τέσσερις βασικούς ορισμούς: τι είναι προϊστορία, τι είναι προϊστορική αρχαιολογία, τι είναι θρησκεία, τι είναι αρχαιομετρία. Και τελικά, πώς αυτές οι λέξεις, οι έννοιες, οι κλάδοι, οι επιστήμες μπορούν να συνυπάρξουν, να αναπτυχθούν και να εξελιχθούν με το πέρασμα των χρόνων. 

Ο όρος προϊστορία προέρχεται από τις λέξεις προ και ιστορία. Η ανθρώπινη προϊστορία είναι η περίοδος από την εποχή που πρωτοεμφανίσθηκαν οι σύγχρονοι άνθρωποι, ως προς τη συμπεριφορά και ανατομία τους, μέχρι την εμφάνιση της γραπτής ιστορίας, που ακολούθησε την εμφάνιση των συστημάτων γραφής (Renfrewκαι Bahn2001, 10). Χωρίζεται σε 3 βασικές εποχές: την Εποχή του Λίθου, την Εποχή του Χαλκού και την Εποχή του Σιδήρου, με αρκετές υποπεριόδους σε κάθε μία από αυτές (εικ.1).

Η προϊστορική αρχαιολογία είναι ένας τομέας αρχαιολογικής έρευνας που μελετά  το σύνολο των ερευνητικών διαδικασιών και ερμηνεύει τα υλικά υπολειμμάτα της καθημερινής ζωής, της κοινωνικής οργάνωσης και της διαμόρφωσης συμβολικών κωδίκων των προϊστορικών κοινωνιών με απουσία γραπτών πηγών (Renfrew και Bahn 2001, 11).

Θρησκεία ονομάζεται η σχέση του ανθρώπου με το Θείο και υποδηλώνεται ο σχεσιακός χαρακτήρας της θρησκείας: τη σχέση θείου-ανθρώπινου, υπερφυσικού-φυσικού, υπερβατικού-ενδοσκοπικού, πνευματικού-υλικού, ψυχικού-φυσικού, ατομικού-κοινωνικού (Μπέγζο 2000, 242). Η αρχαιομετρία αποτελεί ένα διεπιστημονικό κλάδο με αντικείμενο την εφαρμογή των θετικών επιστημών στην αρχαιολογία και τον πολιτισμό.  

Εικ. 2: ΕργαστήριοΑρχαιομετρίας, Scanning Electron Microscopy (www.culttech.gr)

Η ανάπτυξη του κλάδου της αρχαιομετρίας προέκυψε από την ανάγκη επίλυσης προβλημάτων της αρχαιολογικής έρευνας που οι παραδοσιακές μέθοδοι αδυνατούσαν να καλύψουν (εικ.2). 

Τι γίνεται όταν δεν υπάρχουν γραπτές πηγές; Πώς μέσω των ευρημάτων ορίζουμε το καθημερινό ή το λατρευτικό αντικείμενο; Ποιος ορίζει τους όρους θρησκεία, θεϊκό, λατρεία, ναός κ.τ.λ.; Μήπως οτιδήποτε δεν γνωρίζουμε το ονομάζουμε «ritual»; Μέσω αυτής της στήλης θα γίνει προσπάθεια ανάλυσης του προϊστορικού κόσμου και συγκεκριμένα της θρησκείας και της τέχνης. Καθώς, επίσης, θα δούμε το πώς οι νέες τεχνολογίες βοήθησαν στην ανάλυση προϊστορικών άλυτων ερωτημάτων. So let’s see, it’s ritual?!

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Braudel, F. «Οι μνήμες της Μεσογείου, Προϊστορία και Αρχαιότητα», Νέα Σύνορα-Α. Α. Λιβάνη, Αθήνα, 2000

Renfrew C., Bahn P. «Αρχαιολογία, θεωρίες, μεθοδολογία και πρακτικές εφαρμογές», Ινστιτούτο του Βιβλίου-Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 2001

Treuil R., Darcque P., PoursatJ.Cl., TouchaisG., «Οι πολιτισμοί του Αιγαίου», Εκδόσεις Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1996

Μπέγζος M., «Θρησκεία», στο: Θρησκειολογικό Λεξικό, Ελληνικά Γράμματα ,Αθήνα, 2000, σελ.242

Σάμψων, Αδ. «Προϊστορική Αρχαιολογία της Μεσογείου», Ινστιτούτο του Βιβλίου-Α. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 2007 

Ανεβλαβή Βασιλική