Συνέντευξη Βαρσαμή Γεωργίου, επιμέλεια Γκουντρουμπής Βαγγέλης

Λίγα λόγια για το πλαίσιο της συνέντευξης:

Πόσο δύσκολο πιστεύετε ότι είναι το έργο του εκπαιδευτικού;

Το έργο του εκπαιδευτικού δεν θα το χαρακτήριζα δύσκολο ή εύκολο, κατά την γνώμη μου το έργο του εκπαιδευτικού είναι ιδιαίτερο και πολύ σοβαρό και εξαρτάται από το πώς το βλέπει αυτός που το ασκεί, δηλαδή ο εκπαιδευτικός και από την ανταπόκριση που βρίσκει στους μαθητές. Είναι πολλές φορές την μία δύσκολο και την άλλη εύκολο. Ως εξ αγροτικής οικογένειας προερχόμενος και επειδή ως θεολόγος μου αρέσουν οι παραβολές σκέφτηκα, εδώ και χρόνια για το έργο του εκπαιδευτικού έτσι: είναι η τάξη, δηλαδή τα παιδιά, ένα χωράφι που πας να το καλλιεργήσεις και ο σκοπός σου είναι το χωράφι αυτό να καρπίσει. Το άλογο, το υνί και ο ζευγάς είναι τρεις παράγοντες από πλευράς του εκπαιδευτικού, με το άλογο λέω την όρεξη, το μεράκι που έχει κανείς, με το υνί λέω την επάρκεια που έχει στο αντικείμενο που καλείται να διδάξει και με τον ζευγά λέω την διδακτική πείρα – παιδαγωγική κατάρτιση. Εάν κάποιος από αυτούς τους όρους δεν συντρέξει το χώμα δεν θα βγει και το χωράφι δεν θα καρπίσει. Από την άλλη, όσον δηλαδή αφορά στο ίδιο το χωράφι, λέω τους μαθητές, όλοι ξέρουμε ότι το μάρμαρο δεν σκάβεται εκεί χρειάζεται ακόμη περισσότερη δουλειά. Το θέμα, όμως, είναι τόσο ευρύ  που αυτά που είπα μόνο μία πτυχή του αναδεικνύουν. Αλλά η απάντηση σε μία ερώτηση συνέντευξης δεν μπορεί να είναι διάλεξη.

Ήταν συνειδητή η επιλογή σας να γίνετε θεολόγος; Τι σας ώθησε σε αυτή την επιλογή;

Είμαι γεννημένος το 1963 και ήμουνα μαθητής Γ’ Λυκείου και υποψήφιος φοιτητής το 1980, μόλις είχα κλείσει τα 17 και αυτό που ήθελα ήταν να μπω στο πανεπιστήμιο, να γίνω φοιτητής και μετά καθηγητής, γι΄ αυτό δήλωσα πρώτα όλες τις φιλοσοφικές σχολές και μετά τις θεολογικές. Πέτυχα στην θεολογική Αθηνών και οφείλω να ομολογήσω ότι τα συναισθήματα τον πρώτο καιρό ήταν γλυκόπικρα. Ένιωθα μια χαρά που θα γίνω φοιτητής, θα είχα πάσο, φοιτητικό σπίτι, βαλίτσα, θα γυρνούσα στο χωριό Χριστούγεννα, Πάσχα και καλοκαίρι, θα ζούσα στην πρωτεύουσα κλπ. Και μια πίκρα που δεν θα γινόμουνα φιλόλογος, που το ήθελα πάρα πολύ. Μέχρι τα Χριστούγεννα σκεφτόμουνα να ξαναδώσω το περιβάλλον, όμως, της σχολής, οι παρέες, τα μαθήματα και η τεμπελιά με έκαναν να μείνω στη θεολογική. Σήμερα μπορώ να πω ότι δεν το μετάνιωσα, διορίστηκα αμέσως, αυτό είναι πολύ σημαντικό. Πάντως προερχόμουνα από ένα σπίτι θρησκευόντων ανθρώπων και δεν είδα την σχολή «ξένη». Απαντώντας, δηλαδή στην ερώτηση αυτή θα έλεγα, ούτε συνειδητή ήταν η επιλογή μου να γίνω θεολόγος ούτε κάτι ιδιαίτερο με ώθησε στην επιλογή μου αυτή, πολλά όμως με κράτησαν.

Θεωρείτε πως ένα γενικό μάθημα θρησκειολογίας θα ήταν προτιμότερο από το υπάρχον μάθημα των θρησκευτικών;

Το θέμα αυτό συζητείται πολύ τελευταία. Έχουν χωριστεί οι θεολόγοι σε δύο παρατάξεις: στους παραδοσιακούς και στους εκσυγχρονιστές – προοδευτικούς. Επιχειρήματα υπάρχουν και από τις δύο πλευρές. Το βλέπω με πολύ σκεπτικισμό. Εξαρτάται από το πώς βλέπεις το ρόλο του μαθήματος στην ελληνική, το τονίζω στην ελληνική εκπαίδευση.Μέχρι στιγμής η προσωπική μου άποψη είναι το μάθημα να διδάσκεται όπως μέχρι τώρα διδάσκεται γιατί θεωρώ ότι ως λαός είμαστε μπολιασμένοι με την ορθοδοξία και είναι βασικό στοιχείο, όπως συμβαίνει με όλες τις θρησκείες σε όλους τους λαούς, της παράδοσης και της ταυτότητάς μας. Λέω, δηλαδή, ότι το μάθημα έχει ομολογιακό χαρακτήρα και αυτό δεν το βρίσκω αρνητικό αρκεί να σέβεται και να διδάσκει τις άλλες θρησκείες, πράγμα που συμβαίνει. Εδώ πολύ βασικός είναι ο ρόλος του θεολόγου.

Τι γνώμη έχετε για την απαλλαγή από το μάθημα των θρησκευτικών;

Στην προηγούμενη ερώτηση απαντώντας ομολόγησα τον ομολογιακό χαρακτήρα του μαθήματος. Στη βάση αυτή δικαιολογημένα θα έλεγε κανείς οι πιστοί σε άλλες θρησκείες ή οι άθεοι απαλλάσσονται από το μάθημα. Δημιουργούνται, όμως ζητήματα τεχνικής φύσεως και εν πάση περιπτώσει θα έλεγα ότι αυτό αποβαίνει εν τέλει εις βάρος των μαθητών που απαλλάσσονται γιατί χάνουν την ευκαιρία να δουν, να ακούσουν και να μάθουν πράγματα πολύ ενδιαφέροντα. Είναι μαθητές δύο ώρες λιγότερο την εβδομάδα.

Θρησκεία και σεβασμός: τι σχέση θεωρείτε ότι έχουν αυτές οι δύο έννοιες μεταξύ τους;

Εκτός από τον χριστιανισμό διδάχθηκα και διδάσκω και τις άλλες θρησκείες, όχι όλες, αλλά τις πιο γνωστές, τις μεγάλες θρησκείες του κόσμου, δηλαδή το Ισλάμ, τον Ιουδαϊσμό, τον Βουδισμό και άλλες ανατολικές παραδόσεις: ταοϊσμό, κομφουκιανισμό κλπ. Σε όλες αυτές τις θρησκείες μία από τις βασικές ιδέες της διδασκαλίας  τους είναι ο σεβασμός και αυτό είναι εν πολλοίς αυτονόητο, διότι όλες οι θρησκείες είναι εκτός των άλλων συστήματα ηθικής και ο κοινωνικός τους ρόλος είναι κανονιστικός, ρυθμιστικός σχέσεων. Φαντασθείτε να μην σέβονταν το άλλο, το διαφορετικό, το ξένο. Οι παρεκτροπές και δυστυχώς στην ιστορία παρατηρούμε πολλές, δεν είναι των θρησκειών και των θρησκευτικών διδασκαλιών, αλλά των φανατικών οπαδών, οι οποίοι με τις συμπεριφορές τους προσβάλλουν την πίστη τους.

Τι σημαίνει για εσάς «καλός άνθρωπος»;

Καλός άνθρωπος; Καλός άνθρωπος είναι εκείνος που αγαπά. Έχω στο νου μου την έννοια «αγάπη» αντίθετη με την έννοια «εγωισμός». Η αγάπη δεν είναι κάτι συναισθηματικούλικο,  αγαπώ σημαίνει: κάνω ό,τι περνά από το χέρι μου για το γενικό καλό. Αυτός που αγαπά έχει κέντρο του ενδιαφέροντός του τον άλλον, το συ και γίνεται πρόσωπο (προς = ωπ (του ορώ) – ο). Όταν συμβαίνει το αντίθετο, όταν δηλαδή επικρατεί ο εγωισμός όλα γίνονται για την «πάρτη» μας, κέντρο του ενδιαφέροντος είναι το «εγώ» και ο άνθρωπος είναι άτομο ( α (στερητικό) =τέμνω, τομή) αυτό που δεν κόβεται, που δεν μοιράζεται, δεν χαρίζεται. Καλός άνθρωπος, λοιπόν, είναι ο άνθρωπος της θυσίας, της προσφοράς, θα έλεγα το «κορόιδο», το θύμα. Δύσκολο, όμως, να σταυρωθείς χωρίς την ανάσταση. Θεωρώ ότι η δύναμη που ενεργοποιεί την αγάπη είναι η πίστη.

Θεωρείτε ότι το σχολείο και η οικογένεια έχουν κάποιο ρόλο στην ανάπτυξη της θρησκευτικής συνείδησης του παιδιού;

Το σημαντικότερο η οικογένεια, ύστερα η παρέα των συνομηλίκων, τα Μ.Μ.Ε. και το διαδίκτυο και λιγότερο το σχολείο. Στο σχολείο οι περισσότεροι μαθητές έρχονται με έτοιμη την θρησκευτική συνείδηση. Ενδεχομένως αυτά που ακούν εκεί να τους επηρεάσουν στην παγίωση θέσεων αργότερα.

Μια τελευταία ερώτηση: τι είναι αυτό που πιστεύετε πως πρέπει οπωσδήποτε να αποκομίσει ένας μαθητής από τα σχολικά του χρόνια;

Να γίνει άνθρωπος. Να γίνει, δηλαδή, φορέας καθολικής συνείδησης. Άνθρωπος μορφωμένος, καλός τε καγαθός. Ο Καντ έλεγε να σκέφτεσαι πριν κάνεις αυτό που είναι να κάνεις, τι θα γινόταν αν το έκαναν και οι άλλοι, και αν μεν είναι καλό να το κάνεις αν είναι κακό να μην το κάνει. Να έχεις την δύναμη να ακούς την γνώμη του άλλου, να τη σέβεσαι ακόμα και όταν δεν την δέχεσαι. Όταν ένας λέει «σκάσε φασίστα» αυτός είναι ο φασίστας.

Επιμέλεια Συνέντευξης: Γκουντρουμπής Βαγγέλης