Το Φορολογικό Καθεστώς των Μητροπόλεων

I.  Η νομική προσωπικότητα των Μητροπόλεων

Η Εκκλησία πέρα από την καθαρά πνευματική της διάσταση έχει κατ' ανάγκη δικαιώματα και υποχρεώσεις που πηγάζουν από την σχέση της με τον «κόσμο», την κάθε οργανωμένη κοινωνία. Ο χαρακτηρισμός των νομικών προσώπων της Εκκλησίας (επομένως και των Μητροπόλεων) ως δημοσίου δικαίου δεν έχει την έννοια ότι περιλαμβάνονται στον κύκλο της Δημόσιας Διοίκησης. Τα εκκλησιαστικά νομικά πρόσωπα αποτελούν ειδικό χαρακτηρισμό της υφιστάμενης καταστάσεως της Εκκλησίας, προκειμένου να έχει μια νομική μορφή αυξημένης κρατικής προστασίας για να μπορεί σε μια οργανωμένη κοινωνία να προασπίζεται αποφασιστικώς τα συμφέροντα της . Τα πρόσωπα αυτά έχουν όργανα και περιουσία, είναι υποκείμενα δικαιωμάτων και υποχρεώσεων που ενεργούνται με πράξεις των οργάνων τους.

Ο Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Ελλάδος(άρθρο 1§4 Ν.590/1977 ) αναγνωρίζει στην Εκκλησία και τις οργανωτικές της υποδιαιρέσεις, διφυή χαρακτήρα, διαχωρίζοντας τις νομικές σχέσεις της από τον πνευματικό της χαρακτήρα και προσδίδοντάς της χαρακτήρα νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου μόνο σε ό,τι αφορά στις νομικές της σχέσεις.

Η Αρχιεπισκοπή Αθηνών και οι Μητροπόλεις, τόσο της Αυτοκέφαλης Εκκλησίας της Ελλάδος όσο και των Νέων Χωρών αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου, υπό την προεκτεθείσα έννοια.

Οι Μητροπόλεις, ως νομικά πρόσωπα υποκείμενα πολλών υποχρεώσεων, για την επίτευξη των σκοπών τους, που είναι τόσο πνευματικοί όσο και διοικητικοί, και για την κάλυψη των διαφόρων αναγκών τους έχουν ανάγκη σταθερών οικονομικών πόρων.

II. Η φορολογική αντιμετώπιση των Μητροπόλεων

Εκτός από την κάλυψη των λειτουργικών αναγκών τους, οι Μητροπόλεις είναι υπόχρεες προς καταβολή φόρων υπέρ του Ελληνικού Δημοσίου.

ΔΙΑΚΡΙΣΕΙΣ ΦΟΡΩΝ

Α. Επί του εισοδήματος

Ο φόρος εισοδήματος των νομικών προσώπων υπολογίζεται πάντα με βάση τα κέρδη από τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες. Ωστόσο, για τα ημεδαπά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, το αντικείμενο του φόρου είναι μόνο το καθαρό εισόδημα ημεδαπής και αλλοδαπής πηγής από την εκμίσθωση ακινήτων και από κινητές αξίες. Τα εισοδήματα που προκύπτουν κατά την επιδίωξη της εκπλήρωσης του σκοπού τους δεν φορολογούνται. 

Οι Μητροπόλεις όμως όσον αφορά τα εισοδήματα από οικοδομές γενικά και από εκμίσθωση γαιών απαλλάσσονται από το φόρο εισοδήματος, σύμφωνα με το άρθρο 103§1 περ. β΄ Ν. 3296/2004,.  Ο νόμος θέσπισε σταδιακή απαλλαγή και ήδη από το 2008 οι Μητροπόλεις δεν καταβάλλουν φόρο εισοδήματος. Υποχρεούνται ωστόσο να υποβάλλουν δήλωση φόρου εισοδήματος και το έντυπο Ε2, στο οποίο περιγράφονται αναλυτικώς τα ακίνητα ιδιοκτησίας τους, οι περίοδοι που αυτά ήταν κενά ή μισθωμένα, το ποσοστό συνιδιοκτησίας και τα συνολικά ετήσια έσοδα από μισθώματα. Με τη δήλωση συνυποβάλλεται αντίγραφο του απολογισμού χρήσεως.

Β. Επί της περιουσίας

Φορολογία της περιουσίας ή φορολογία κεφαλαίου επιβάλλεται επί της κατοχής ή απόκτησης περιουσιακών στοιχείων από χαριστική αιτία. Οι βασικότεροι φόροι της ακίνητης περιουσίας στην Ελλάδα είναι ο ΕΝΦΙΑ, ο ΤΑΠ, ο Φόρος Μεταβιβάσεως Ακινήτου και ο Φόρος Κληρονομιών και Δωρεών.

Όσον αφορά τον Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων (Ε.Ν.ΦΙ.Α) οι Μητροπόλεις απαλλάσσονται από την καταβολή του αποκλειστικά για τα ακίνητα που χρησιμοποιούν για να επιτελούν το λατρευτικό, εκπαιδευτικό, θρησκευτικό και κοινωφελές έργο τους. Δηλαδή, δεν υποχρεούνται ε καταβολή ΕΝΦΙΑ, οι ναοί, τα σχολεία , τα νοσοκομεία που έχουν ιδρυθεί από Μητροπόλεις. Αντιθέτως όσον αφορά τα ακίνητα των Μητροπόλεων που δεν σχετίζονται με την άσκηση των δραστηριοτήτων τους ως μη κερδοσκοπικά νομικά πρόσωπα βαρύνονται με την καταβολή του ΕΝΦΙΑ.

Το Τέλος Ακίνητης Περιουσίας (Τ.Α.Π.) είναι φόρος κατοχής ακίνητης περιουσίας και επιβάλλεται υπέρ των Δήμων, σύμφωνα με το άρθρο 24§7 Ν. 2130/1993,. Οι  Μητροπόλεις  απαλλάσσονται ρητώς από τη καταβολή του Τέλους Ακίνητης Περιουσίας (Τ.Α.Π.) για το σύνολο της ακίνητης περιουσίας τους.

Ο Φόρος Μεταβιβάσεως Ακινήτων (Φ.Μ.Α.) θεσπίστηκε με το Ν. 1521/1950, κυρώθηκε με το Ν. 1587/1950 και αφορά στις μεταβιβάσεις ακινήτων που πραγματοποιούνται με την καταβολή ανταλλάγματος,  υπόχρεος δε στην καταβολή του είναι ο αγοραστής. Οι Μητροπόλεις απαλλάσσονται από το φόρο αυτό σύμφωνα με το ν. 3220/2004, αλλά και το άρθρου 48§11 του Καταστατικού Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος.

Οι φόροι που επιβάλλονται για τη μεταβίβαση κινητής ή ακίνητης περιουσίας  που αποκτήθηκαν χαριστικώς, από αιτία θανάτου και δωρεάς προβλέπονται στις διατάξεις του Ν. 2961/2001. Στα άρθρα 25§1 και 43§3 περ. α καθιερώνεται ρητώς  η απαλλαγή των Μητροπόλεων τόσο από το φόρο κληρονομιάς όσο και από το φόρο δωρεάς. Δεν υποχρεούνται μάλιστα ούτε στην υποβολή φορολογικής δηλώσεως για τα αποκτήματα από κληρονομιά ή δωρεά.

Ειδική φορολογική ρύθμιση αποτελεί και η έμμεση φοροαπαλλαγή των Μητροπόλεων με την έκπτωση από το φορολογητέο εισόδημα του δωρητή, ποσών που δωρήθηκαν σε Μητροπόλεις.

Γ. Επί των δαπανών

Οι φόροι επί της δαπάνης ή φόροι κατανάλωσης επιβάλλονται με την ευκαιρία της χρησιμοποίησης του εισοδήματος ή του κεφαλαίου για την απόκτηση αγαθών ή υπηρεσιών για καταναλωτικούς ή επενδυτικούς σκοπούς.

Ο κυριότερος και πιο γνωστός φόρος κατανάλωσης είναι ο Φόρος Προστιθέμενης Αξίας ή Φ.Π.Α. Πρόκειται για γενικό φόρο κατανάλωσης επί της τιμής των αγαθών και υπηρεσιών σε όλα τα στάδια των συναλλαγών, επιβαρύνει τον τελικό καταναλωτή, ενώ δεν είναι σωρευτικός φόρος, δεν επιβαρύνει δηλαδή την αξία της συναλλαγής αλλά την προστιθέμενη αξία.   Οι Μητροπόλεις απαλλάσσονται από αυτό το φόρο μόνο για τις δραστηριότητες που ασκούν στα πλαίσια του ειδικού νομικού καθεστώτος του οργανισμού τους και εφόσον οι δραστηριότητες αυτές δεν ανταγωνίζονατι αντίστοιχες άλλων φυσικών ή νομικών προσώπων. Παραδείγματα απαλλασσόμενων πράξεων είναι η έκδοση από τις Μητροπόλεις αδειών γάμου και διαζυγίου, ενώ αντιθέτως η πώληση βιβλίων δεν εμπίπτει στην κατηγορία των φοροαπαλλαγών.

Τα τέλη χαρτοσήμου, αποτελούν με τη σειρά τους φόρο επί της δαπάνης, από τα οποία απαλλάσσονται οι Μητροπόλεις για τους μισθούς του προσωπικού τους που μισθοδοτούν οι ίδιοι, καθώς και για συμβάσεις δωρεάς εν ζωή ή αιτία θανάτου. Αντιθέτως, τέλη χαρτοσήμου 1% καταβάλλονται για αμοιβές προς οποιονδήποτε για υπερωριακή απασχόληση, συμμετοχή σε συμβούλια, επί των εσόδων εκ μισθώσεως ακινήτων και επί εκδόσεως αδειών γάμου και πράξεων διαζυγίου.

Οι Μητροπόλεις βαρύνονται, επίσης, και με την καταβολή της παρακράτησης του φόρου εισοδήματος επί των δαπανών, σε ποσοστό 1% για την προμήθεια καυσίμων, 4% για οποιαδήποτε άλλη προμήθεια και 8% για την παροχή υπηρεσιών.

Τα δημοτικά τέλη βαρύνουν και αυτά τις Μητροπόλεις μόνο όταν είναι ανταποδοτικά. Πρόκειται, δηλαδή, για καταβολή χρηματικής υποχρέωσης, η οποία συνδέεται με την παροχή ειδικής ωφέλειας στον υπόχρεο, όπως παραδείγματος χάριν τα τέλη υδρεύσεως, αποχετεύσεως, καθαριότητας και φωτισμού. 

Οι δασμοί είναι οι φόροι επί της δαπάνης που επιβάλλονται κατά την εισαγωγή ή εξαγωγή αγαθών. Οι Μητροπόλεις βαρύνονται με την καταβολή των τελωνειακών δασμών. Πριν το 1983 ίσχυε το καθεστώς της φοροαπαλλαγής για τα προϊόντα που αποστέλλονταν ή παραχωρούνταν δωρεάν από το εξωτερικό.

Συμπερασματικώς αναφέρεται ότι οι ιερές Μητροπόλεις απολαύουν προνομιακού χαρακτήρα όσον αφορά στη φορολογική τους αντιμετώπιση και με αυτό τον τρόπο παρέχεται από το κράτος σε αυτές η δυνατότητα να εξασφαλίζουν τις υλικές προϋποθέσεις για την επιδίωξη του πνευματικού σκοπού τους.

Βιβλιογραφία

1.    Τρομπούκης Βασίλειος, Διδακτορική Διατριβή: Η Περιφερειακή Οργάνωση της Εκκλησίας της Ελλάδος, Άρτα 2009

2.    Φορτσάκης Θεόδωρος, Σαββαΐδου Κατερίνα, Φορολογικό Δίκαιο, Νομική Βιβλιοθήκη 2013

*το περιεχόμενο του άρθρου αναφέρεται στο προηγούμενο του ν.3852/2010 καθεστώς