Ο Μιχάλης Παλιούρας είναι συνταξιούχος φιλόλογος. Αποφοίτησε με Άριστα από το τμήμα Ψυχολογίας και Παιδαγωγικής του Α.Π.Θ. και έχει διατελέσει διευθυντής του Λυκείου Τσαριτσάνης για έξι χρόνια.

ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΕΣ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

Σκέψεις και συμβουλές

Πολύς λόγος γίνεται κάθε χρόνο για τις Πανελλαδικές ή Πανελλήνιες, όπως ονομάζονταν παλαιότερα, εξετάσεις για την εισαγωγή στα ελληνικά ΑΕΙ και ΑΤΕΙ. Η συντριπτική πλειονότητα των υποψηφίων είναι μαθητές της τελευταίας τάξης του Λυκείου, και λίγοι είναι παλαιότερων ετών. Ο  προβληματισμός αφορά και το κατά πόσο είναι χρήσιμες τέτοιες "ψυχοφθόρες" εξετάσεις για πολλά ΑΕΙ και τα περισσότερα ΑΤΕΙ και κατά πόσο επιλέγονται οι καλύτεροι, για να φοιτήσουν σε αυτά. Οι απόψεις που αναπτύσσονται είναι ενδιαφέρουσες και περιλαμβάνουν αποκτηθείσες εμπειρίες από ευρωπαϊκά ή και άλλα συστήματα εισαγωγής σε ανώτερα ή ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα, με ή χωρίς εξετάσεις. Ανεξάρτητα από το ποιες απόψεις φαίνεται να είναι οι καλύτερες για την ελληνική πραγματικότητα, η οποία διέπεται από μια ιδιαιτερότητα, αυτή της μεγάλης επιθυμίας μαθητών και γονιών για πανεπιστημιακή εκπαίδευση, οι υποψήφιοι και των φετινών Πανελλαδικών Εξετάσεων υφίστανται και θα συνεχίσουν να υπομένουν την ίδια ψυχοφθόρα και χρονοβόρα διαδικασία προετοιμασίας για την αντιμετώπιση των ειδικών απαιτήσεων αυτών των εξετάσεων.

Δεν υπάρχει, κατά τη γνώμη μου, καμία άλλη εκπαιδευτική εξέταση ίδιας ή παραπλήσιας βαρύτητας που να διαρκεί τόσο και να είναι τόσο έντονη από ψυχολογικής, τουλάχιστον, απόψεως. Και επειδή υπηρέτησα σχεδόν αποκλειστικά στο δημόσιο Λύκειο και δίδασκα σχεδόν κάθε χρόνο μαθήματα "Δεσμών" παλαιότερα, "Κατευθύνσεων" αργότερα, βίωνα τις "ιδιαίτερες" αντιδράσεις, το άγχος, την πίεση, το στρες των μαθητών της Γ΄ Λυκείου αλλά και των γονέων τους που, τις περισσότερες φορές, συμμετείχαν στο "πάθος" των παιδιών τους. Άλλωστε, και σήμερα, αν συζητήσει κανείς με γονείς μαθητών της τελευταίας τάξης του Λυκείου, είναι πολύ πιθανό να ακούσει "δίνουμε Πανελλαδικές" και όχι, όπως πιστεύω ότι είναι ορθό, "το παιδί μου φέτος δίνει εξετάσεις για το Πανεπιστήμιο".

Με αυτά τα προλογικά θα προχωρήσω σε κάποιες εκτιμήσεις και κάποιες συμβουλές, αν αυτό επιτρέπεται σε κάποιον έστω και εκπαιδευτικό, που είναι καρπός πολύχρονης εμπειρίας η οποία αποκτήθηκε από τη "μάχη" στην καθημερινή σχολική πράξη και πραγματικότητα, με μαθητές κυρίως της Γ΄ Λυκείου.

   Αρχικά, θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι η "σωστή" προετοιμασία προϋποθέτει τρεις τουλάχιστον σημαντικές παραμέτρους :

1. την κάλυψη, εμπέδωση και αφομοίωση της εξεταστέας ύλης με τον κατάλληλο τρόπο.
2. τη σωστή ψυχολογική προετοιμασία και
3. καλή σωματική κατάσταση και διατροφή.

Α. ΕΞΕΤΑΣΤΕΑ ΥΛΗ

Ξεκινώντας από την πρώτη και κυριότερη παράμετρο, αυτήν της εξεταστέας ύλης, θα διαπιστώσουμε ότι αρκετοί μαθητές, αν και καλύπτουν την ύλη και προετοιμάζονται με "κριτήρια δοκιμασίας", δεν έχουν "καλές" επιδόσεις. Αυτό συμβαίνει για πολλούς λόγους, όμως, δεν πρέπει να παραγνωρίσουμε ένα(ν) βασικό, αυτόν της κατανόησης των ερωτήσεων. Πολλοί μαθητές, ενώ έχουν γράψει πολλά "κριτήρια δοκιμασίας ή προσομοίωσης", αδυνατούν να αντεπεξέλθουν ικανοποιητικά στα θέματα των Πανελλαδικών, γιατί δεν συνήθισαν σε τέτοιου είδους ερωτήματα, σε ερωτήματα που απαιτούν κυρίως "παραγωγή λόγου" και όχι απλή μεταφορά πληροφοριών – γνώσεων από το βιβλίο στο τετράδιο εξετάσεων. Αυτό καθίσταται πρόδηλο, αν εξετάσει κάποιος τη βαθμολογία σε ερωτήματα που απαιτούν ευρετική – ανακαλυπτική ή συνδυαστική μάθηση, όπως στην Ιστορία Θ.Κ., στη Νεοελληνική Λογοτεχνία Θ.Κ. και στη Νεοελληνική Γλώσσα Γ.Π. (την Έκθεση, όπως την ονομάζουν οι μαθητές, και όχι μόνο).  Γι αυτό καθίσταται επιτακτική η μελέτη των θεμάτων των Εξετάσεων των προηγούμενων ετών και στην αρχή και κατά την επανάληψη της εξεταστέας, κάθε φορά και σε κάθε μάθημα, ύλης. Προσωπικά, ξεκινούσα με τα θέματα των προηγούμενων ετών, προκειμένου οι μαθητές να κατανοούν εξαρχής την "ειδική" γλώσσα των εξετάσεων, την περιεκτική και ιδιαίτερη διατύπωση των θεμάτων.

Θα ήταν περιττό, ίσως, να τονίσω ότι για την "επιτυχία" στις Πανελλαδικές προϋποτίθεται η καλή σχολική επίδοση σε όλο το σχολικό βίο. Είναι επιβεβλημένο, όμως, να αρχίζει η κυρίως προετοιμασία από το τέλος της Α΄ Λυκείου. Βέβαια, εδώ υπάρχει αντινομία ανάμεσα στις θεωρητικές διακηρύξεις για Λύκειο γενικών γνώσεων και στην αδήριτη ανάγκη για έγκαιρη και επαρκή προετοιμασία στη συγκεκριμένη ύλη των εξετάσεων, που κατά κανόνα δεν αλλάζει από χρονιά σε χρονιά. Μαθητές που ενστερνίστηκαν αυτή τη νοοτροπία πέτυχαν τις περισσότερες φορές την εισαγωγή σε σχολές υψηλών "μοριακών" απαιτήσεων (Ιατρική, Νομική και άλλες).

Βέβαια, υπάρχουν πλείστες όσες τεχνικές για την ευμέθοδη προετοιμασία, τη συστηματική καθημερινή μελέτη, τα διαλείμματα που είναι απαραίτητα, την κατανόηση της ύλης, την οργάνωση, το πρωινό ή βραδινό διάβασμα και άλλα συναφή. Όμως, όλα αυτά είναι συνήθως γνωστά και λειτουργούν διαφορετικά από μαθητή σε μαθητή, γιατί κάθε μαθητής είναι μοναδική και ανεπανάληπτη περίπτωση. Η εμπειρία δείχνει ότι μαθητές που διάβασαν ουσιαστικά, μελέτησαν και δεν περιορίστηκαν στη στείρα αποστήθιση ανακαλούν στη μνήμη τους ό,τι χρειάζεται, για να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις των εξετάσεών τους.

Β. Ψυχολογική προετοιμασία

Η ψυχολογική παράμετρος αρκετές φορές δεν εκτιμάται επαρκώς τόσο από τον ίδιο το μαθητή όσο και από τους γονείς και εκπαιδευτικούς. Κάθε χρόνο γίνονται γνωστές περιπτώσεις μαθητών που προετοιμάστηκαν συστηματικά για ένα, δύο ή και περισσότερα χρόνια, αλλά δεν μπόρεσαν να γράψουν ικανοποιητικά, γιατί "έπαθαν τρακ, αγχώθηκαν, θόλωσε το μυαλό τους", ή εκδήλωσαν ψυχοσωματικές αντιδράσεις πίεσης και άρνησης. Γι αυτό, εκτός από την κάλυψη και εμπέδωση της εξεταστέας ύλης και των απαιτήσεών της, θα πρέπει να συνυπολογίζεται η σημασία του ψυχολογικού παράγοντα.

Η αρνητική σκέψη που προκαλείται από πολλές αιτίες (προσδοκίες μαθητών και γονέων, περιορισμένες θέσεις σε ορισμένες σχολές, απέραντη ύλη) και οδηγεί πολλάκις σε "αυτοεκπληρούμενη προφητεία" θα πρέπει να δώσει τη θέση της στη θετική σκέψη. Εξάλλου, οι Πανελλαδικές δεν είναι οι μόνες ούτε οι σημαντικότερες εξετάσεις στη ζωή. Υπάρχουν πολλές, τυπικές ή άτυπες, δοκιμασίες στη συνέχεια της ζωής που έχουν πολύ μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας και μεγάλα ή ανυπέρβλητα εμπόδια.

Η οικογένεια, αρκετές φορές, προκαλεί άγχος με το να εξαρτά την αξία ή απαξία του παιδιού της από την επιτυχία ή αποτυχία στις εξετάσεις. Το ίδιο συμβαίνει και με τη συναναστροφή με αγχώδεις συνυποψηφίους.

Απαιτείται, συνεπώς, να δοθεί η δέουσα σημασία και στην ψυχολογική προετοιμασία του υποψηφίου για τις Πανελλαδικές, προκειμένου αυτός να οδεύσει με ηθικό ακμαίο και με υψηλή αυτοεκτίμηση μέχρι το τέλος, δηλαδή μέχρι να εξεταστεί στα μαθήματα. Πολύτιμη θα ήταν η συμβολή ειδικών εκπαιδευτικών ή ψυχολόγων ή συμβούλων γονέων (σχολές γονέων) για την κάλυψη αυτής της ανάγκης.

Γ. Καλή σωματική κατάσταση και διατροφή

Μία παράμετρος της σωστής προετοιμασίας στην οποία δε δίνεται η απαραίτητη προσοχή είναι η καλή σωματική κατάσταση, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των εξετάσεων, και η κατάλληλη για τον πνευματικό μόχθο διατροφή. Έτσι, μαθητές που κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας έχουν πάρει πρόσθετα κιλά στο σώμα τους, που λαχανιάζουν με την πρώτη σωματική δυσκολία, που δεν παίρνουν πρωινό, που ξενυχτούν καταναλώνοντας καφέδες ή άλλες διεγερτικές ουσίες δεν έχουν την προσδοκώμενη από την ανάλογη μελέτη επίδοση στις εξετάσεις. Συνεπώς, και η διατροφή που συστήνουν οι διατροφολόγοι και οι απλές σωματικές ασκήσεις και δραστηριότητες είναι σημαντικής αξίας για τη σωστή προετοιμασία των υποψηφίων στις Πανελλαδικές Εξετάσεις.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να τονίσω ότι κανένας δε διαθέτει μαγικές συνταγές επιτυχίας. Όμως, η παράθεση κάποιων σκέψεων, έστω και ατάκτων, από άνθρωπο που "υπηρέτησε" αυτό το σύστημα εξετάσεων ίσως θα μπορούσε να βοηθήσει κάποιους υποψηφίους Πανελλαδικών Εξετάσεων να σκεφτούν κάπως διαφορετικά την προετοιμασία τους. Σε οποιαδήποτε περίπτωση η πολύμοχθη και ευμέθοδη εκμάθηση της εξεταστέας ύλης, η κατάλληλη ψυχολογική προετοιμασία και σωστή διατροφή σε συνδυασμό με τη σωματική κατάσταση είναι βασικοί παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν σε αυτό που κάθε υποψήφιος Πανελλαδικών Εξετάσεων θεωρεί επιτυχία.