Πολιτειακές δικαιοταξίες και θρησκευτικό φαινόμενο

της Ελένης Παλιούρα

 

Article 14: Separation of the religious communities from the State Religious communities shall be separated from the state. Religious communities shall be equal and free in the exercise of religious rites and religious affairs, βλ. Montenegro's Constitution of 2007, www.constituteproject.org

Church of Scotland Act 1921, An Act to declare the lawfulness of certain Articles declaratory of the Constitution of the Church of Scotland in matters spiritual prepared with the authority of the General Assembly of the Church.[28th July 1921]…. 2 Other Churches not to be prejudiced.Nothing contained in this Act or in any other Act affecting the Church of Scotland shall prejudice the recognition of any other Church in Scotland as a Christian Church protected by law in the exercise of its spiritual functions….. www.legislation.gov.uk

Act of Supremacy 1558, An Acte restoring to the Crowne thauncyent Jurisdiction over the State Ecclesiasticall and Spirituall, and abolyshing all Forreine Power repugnaunt to the same…. VIII All Spiritual Jurisdiction united to the Crown… www.legislation.gov.uk

---------------------------------------------

Το θρησκευτικό φαινόμενο αναπτύσσεται με διαφορετικό τρόπο σε κάθε πολιτειακή δικαιοταξία αποτελώντας αναπόσπαστο στοιχείο της, καθώς εκτός από τον κοινωνικό, ιστορικό και πολιτικό του αντίκτυπο, έχει ως αποτέλεσμα τη συγκρότηση ενός παράλληλου δικαιικού συστήματος που έχει τόσο "εξωτερικές" όσο και "εσωτερικές" συνέπειες. Τα ανωτέρω κανονιστικά κείμενα είναι απλά παραδείγματα μερικής ρύθμισης της θρησκευτικής έννομης τάξης εντός διαφορετικών κρατικών δικαιοταξιών.

Η "εξωτερική" και η "εσωτερική" ρύθμιση του θρησκευτικού φαινομένου έχουν να κάνουν ακριβώς με την ενότητα των δύο δικαιοταξιών, της θρησκευτικής και της πολιτειακής. Η ενότητα αυτή δε θεμελιώνεται μόνο στο γεγονός του δικαιώματος κάθε πολίτη να είναι και μέλος μια θρησκευτικής κοινότητας, αλλά και στη λειτουργία εντός ενός συγκεκριμένου κράτους, εντός μιας συγκεκριμένης γεωγραφικής περιοχής, ενός αριθμού θρησκευτικών κοινοτήτων. Με την "εξωτερική" ρύθμιση του θρησκευτικού φαινομένου σχετίζονται τα κανονιστικά κείμενα είτε της μίας είτε της άλλης δικαιοταξίας που ρυθμίζουν τις μεταξύ τους σχέσεις. Αυτές οι σχέσεις μπορεί να καθορίζονται σε ιεραρχικά ανώτερα κανονιστικά κείμενα και να εξειδικεύονται σε ιεραρχικά κατώτερα. Για παράδειγμα, το ισπανικό Σύνταγμα, προβλέπει τη μη ύπαρξης κρατικής θρησκείας (το καθεστώς αυτό οφείλεται στην πολιτική κατάσταση που είχε διαμορφωθεί κατά τη δικτατορία του Franisco Franco, όταν δηλαδή η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία διέθετε πλήθος προνομίων με αντάλλαγμα την πολιτική υποστήριξη, ενδ. Π.Δημητρόπουλος, Κράτος και Εκκλησία, 2001, σ.45). Με κοινό νομοθέτημα, δηλαδή με κανονιστικό κείμενο μικρότερης ισχύος, προβλέπεται η δυνατότητα απόκτησης νομικής προσωπικότητας εκ μέρους θρησκευτικών ενώσεων, ρυθμίζεται δηλαδή μια βασική έκφανση της ύπαρξης και της λειτουργίας των θρησκευτικών κοινοτήτων εντός του καθεστώτος που έχει επιλεγεί ως προς τις σχέσεις του κράτους προς αυτές. 

Με την "εσωτερική" ρύθμιση του θρησκευτικού φαινομένου σχετίζονται τα κανονιστικά κείμενα που ρυθμίζουν τις σχέσεις μέσα στη θρησκευτική κοινότητα, η οποία διέπεται από ένα ιδιαίτερο δικαιικό καθεστώς που δεν πρόκειται για απλές πνευματικές επιταγές, κάτι που καθίσταται αντιληπτό αρχικά από την απονομή της δικαιοσύνης στο πλαίσιο της κοινότητας. 

Οι ως άνω γενικές κρίσεις λειτουργούν με διαφορετικό τρόπο σε κάθε κράτος, όπως με διαφορετικό τρόπο λειτουργεί πλήθος άλλων ζητημάτων, από το πολιτικό καθεστώς που επικρατεί μέχρι το πλαίσιο διαβίωσης των πολτών. Γι’ αυτό το λόγο ούτε σκόπιμη είναι η μεταφορά ενός ζητήματος θρησκευτικού φαινομένου διαφορετικής κρατικής έννομης τάξης στην ελληνική, με στόχο την αναλλοίωτη εφαρμογή του, ούτε ωφελούν οι υποδείξεις ως προς τη διαμόρφωση της ελληνικής πραγματικότητας με βάση στοιχείων εθνικών εννόμων τάξεων, δίχως μάλιστα τη σε βάθος γνώση τους. Για παράδειγμα, το τελευταίο διάστημα έχει απασχολήσει η απόφαση του Βαυαρού πρωθυπουργού Markus Söder για τοποθέτηση σταυρού στην είσοδο κάθε δημόσιου κτηρίου και η αρνητική προς αυτή στάση ορισμένων Εκκλησιών. Το ζήτημα, η γέννηση του και η αιτιολογία του, έχει να κάνει πρωτίστως με την οικεία έννομη τάξη, όπου οι σχέσεις κράτους – θρησκευμάτων σε όλα τα επίπεδα έχει διαμορφωθεί και συνεχίζει να διαμορφώνεται με τρόπο διαφορετικό από τις αντίστοιχες σχέσεις στην ελληνική έννομη τάξη.