Συνέντευξη - Αφιέρωμα

Η τελευταία λειτουργική περίοδος προ του Πάσχα -έπειτα από την Τεσσαρακοστή- είναι η Μεγάλη Εβδομάδα. Η ονομασία των ημερών αυτής της κατανυκτικής εβδομάδος, καθώς αποκαλείται και Αγία Εβδομάδα ή Εβδομάδα των Παθών, περιλαμβάνει και έτερα στοιχεία προσδιορισμού. Η ονομασία «Μεγάλη» βασίζεται στα γεγονότα του Σωτήριου Πάθους του Κυρίου, για τη σημασία τους στην προετοιμασία προς το Πάσχα, όπως μας λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος «Μεγάλην δέ καλοῦμεν τήν ἑβδομάδα, οὐκ ἐπειδή πλέον ἔχει τό μῆκος τῶν ὡρῶν, καί γάρ εἰσιν ἕτεραι πολλῷ μείζους ὥρας ἔχουσαι· οὐδέ ἐπειδή πλείους ἡμέρας ἔχει, καί γάρ ὁ αὐτός ἀριθμός καί ταύτῃ καί ταῖς ἄλλαις πάσαις. Τίνος οὖν ἕνεκεν μεγάλην ταύτην καλοῦμεν; ᾿Επειδή μεγάλα τινά καί ἀπόρρητα τυγχάνει τά ὑπάρξαντα ἡμῖν ἐν αὐτῇ ἀγαθά. ᾿Εν γάρ ταύτῃ ὁ χρόνιος ἐλύθη πόλεμος, θάνατος ἐσβέσθη, κατάρα ἀνῃρέθη, τοῦ διαβόλου ἡ τυραννίς κατελύθη, τά σκεύη αὐτοῦ διηρπάγη, Θεοῦ καταλλαγή πρός ἀνθρώπους γέγονεν, οὐρανός βάσιμος γέγονεν, ἄνθρωποι ᾿Αγγέλοις συνεμίγησαν, τά διεστῶτα συνήφθη, ὁ φραγμός περιῃρέθη, τό κλεῖθρον ἀνῃρέθη, ὁ τῆς εἰρήνης Θεός εἰρηνοποίησε τά ἄνω καί τά ἐπί τῆς γῆς. Διά τοῦτο τοίνυν μεγάλην τήν ἑβδομάδα καλοῦμεν, ἐπειδή τοσοῦτον πλῆθος δωρεῶν ἡμῖν ἐν αὐτῇ κεχάρισται ὁ Δεσπότης» (Ε.Π.Ε, τ. 3, σελ. 266). Επομένως, κατά τις ημέρες της Μεγάλης Εβδομάδος, με την αναφορά σε γεγονότα προ και μετά του πάθους και την Ορθόδοξη Λειτουργική προσέγγιση, γίνεται μνεία για τις δωρεές, τις οποίες δεχθήκαμε από τον Θεό, στη ζωή μας.  Όσον αφορά το λειτουργικό πλαίσιο των ημερών, η μετάθεση των ακολουθιών διευκολύνει την δυνατότητα συμμετοχής των πιστών. Η κάθε ημέρα από τον εσπερινό της Κυριακής των Βαΐων, μέχρι το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, περιλαμβάνει τον Όρθρο της επόμενης ημέρας.

Ας αναφέρουμε ορισμένα συμβολικά στοιχεία σχετικά με κάθε ημέρα:

Την Κυριακή των Βαΐων η εορτή αναφέρεται στη θριαμβευτική είσοδο του Ιησού Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Η ανάμνηση της υποδοχής του από το λαό τονίζεται έντονα στην υμνογραφία του Όρθρου και στο ευαγγελικό ανάγνωσμα. Συμβολικά, η ευλογία και η διανομή των βαΐων (συνήθως Δάφνης) μας μεταφέρει την υποδοχή του Κυρίου από τους Ιουδαίους με κλάδους Βαΐωντων φοινίκων.Τη Μεγάλη Δευτέρα εορτάζεται η μνήμη του Παγκάλου Ιωσήφ και αναφέρεται η περίπτωση της ’’ξηρανθείσης συκής’’ υπό του Κυρίου. Ο βίος του Ιωσήφ θεωρείται ως προτύπωση της παρουσίας του Χριστού. Η διαβάθμιση της ζωής του έχει παρόμοια αντιστοιχία με την εσφαλμένη αντίληψη των Ιουδαίων για τη μεσσιανικότητα  του Κυρίου. Η αμφισβήτηση από τους αδελφούς του, ο φθόνος, η πώλησή του, ο εγκλεισμός στο λάκκο και αργότερα  η ζωή του στην Αίγυπτο, όπου ενήργησε έναντι της πείνας, αποτελούν εικόνες με συμβολικό περιεχόμενο. Η δε άκαρπη και ξηραμένη συκή αποτελεί διδακτική εικόνα για τον κάθε άνθρωπο, ο οποίος στερείται τους καρπούς της αρετής και είναι ανάξιος της κλήσης του. Υπονοείται εύστοχα η κρίση προς τη Σωτηρία, για την οποία η πνευματικές αξίες είναι απαραίτητες. Τη Μεγάλη Τρίτη η ημέρα αφιερώνεται στην παραβολή του ευαγγελίου σχετικά με τις δέκα παρθένες. Τονίζεται, συμβολικώς, η ανύστακτη και απερίσπαστη προσμονή για τη συνάντηση με τον Κύριο. Η ακολουθία του Νυμφίου - τη Μ.Δευτέρα, τη Μ.Τρίτη και τη Μ.Τετάρτη- είναι εξόχως ποιητική και προτρεπτική. Οι ύμνοι ’’Ιδού ο Νυμφίος έρχεται…’’, ’’Τον Νυμφώνα σου βλέπω…’’ αναφέρονται στο βασιλικό γάμο ως τη συνάντηση του πιστού με το Χριστό, η οποία θα επέλθει, όταν Εκείνος κρίνει τον κόσμο και κατά την οποία οι επιλογές των ανθρώπων αποτελούν προσωπική ευθύνη. Τη Μεγάλη Τετάρτη εορτάζαται η ιστορική ανάμνηση του γεγονότος της μετανοημένης γυναίκας η οποία καθώς έκλαιγε, άλειψε με μύρο και σκούπισε τα πόδια του Κυρίου. Η πρώην πόρνη με τη συμπεριφορά της αποτελεί παράδειγμα μίμησης, ενώ αντιθέτως η εμμονή του Ιούδα στη φιλαργυρία με τα προσχήματα φιλανθρωπίας είναι εικόνες της αντίληψης για τη σχέση των ανθρώπων με τον Θεό. Η τέλεση του Μυστηρίου του Ιερού Ευχελαίου τη Μ.Τετάρτη προ του Όρθρου της Μ.Πέμπτης ενδυναμώνει πνευματικά τους πιστούς.Τη Μεγάλη Πέμπτη αναφέρονται τα γεγονότα του ιερού Νιπτήρα ως ταπεινοφροσύνη, του Μυστικού Δείπνου σχετικά με το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, της προσευχής του Κυρίου και της προδοσίας του Ιούδα. Το Συναξάριον του Όρθρου αναφέρει τα στοιχεία του πάθους: Τὴ ἁγία καὶ μεγάλη Παρασκευή, τὰ ἅγια καὶ σωτήρια καὶ φρικτὰ Πάθη τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτελοῦμεν, τοὺς ἐμπτυσμούς, τὰ ῥαπίσματα, τὰ κολαφίσματα, τὰς ὕβρεις, τοὺς γέλωτας, τὴν πορφυρᾶν χλαίναν, τὸν κάλαμον, τὸν σπόγγον, τὸ ὄξος, τοὺς ἤλους, τὴν λόγχην, καὶ πρὸ πάντων, τὸν σταυρόν, καὶ τὸν θάνατον, ἃ δι' ἡμᾶς ἑκὼν κατεδέξατο, ἔτι δὲ καὶ τὴν τοῦ εὐγνώμονος Ληστοῦ, τοῦ συσταυρωθέντος αὐτῷ, σωτήριον ἐν τῷ Σταυρῶ ὁμολογίαν. Οι διηγήσεις των δώδεκα ευαγγελικών αναγνωσμάτων (ο αριθμός είναι συμβολικός) είναι ιδιαίτερα διδακτικές. Τη Μεγάλη Παρασκευή η αναφορά στα Άγια Πάθη του Κυρίου και η Σταυρική θυσία αποτελούν καθοριστικά σημεία, τα οποία περιγράφονται έντονα. Επίσης, τελούνται ο επιτάφιος θρήνος και η λιτανεία - περιφορά του Επιταφίου.Το Μεγάλο Σάββατο η αναφορά στην υμνολογία για την Ταφή και την κάθοδο του Κυρίου βασίζεται στις διηγήσεις του ευαγγελίου. Το Άγιον Πάσχα η ημέρα της Αναστάσεως, αποτελεί τη μεγαλύτερη εορτή στο εορτολόγιο. Η αρχαιοπρέπεια των ακολουθιών της εορτής ανάγεται στους πρώτους αιώνες. Για τη διαμόρφωση και καθιέρωση της εορτής συνέβαλε η αρχική ανάμνηση της Αναστάσεως ως μετά την εβδομάδα εορτή την Κυριακή ημέρα τη «μία των Σαββάτων». Καθιερώθηκε να εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου κατά το Ιουλιανό ημερολόγιο. Διαμορφώνοντας επομένως, τον καθορισμό των πριν και μετά της εορτής περιόδων του Τριωδίου, της Τεσσαρακοστής και Πεντηκοσταρίου. Η πρώτη χρονική διαμόρφωση ετελείτο κάθε έτος στις 14 του μήνα ’’Νισάν’’, δίνοντας όμως έμφαση περισσότερο στην Σταύρωση και όχι στην Ανάσταση, κατά άμεσο παραλληλισμό με το Ιουδαϊκό Πάσχα. Σταδιακά οι τοπικές Χριστιανικές Εκκλησίες θέλησαν να διακόψουν συνειδητά αυτό τον παραλληλισμό, μεταθέτοντας τον εορτασμό αρχικά την πρώτη Κυριακή μετά τη 14η ’’Νισάν’’. Επομένως, κάθε τοπική εκκλησία εόρταζε με δικό της κριτήριο την ημερομηνία της εορτής του Πάσχα. Παράλληλα υπήρξε η επιδίωξη να επιτευχθεί μια κοινή - ενιαία ημερομηνία για όλες της Εκκλησίες. Τελικώς, η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος αποφάσισε οριστικά για μια κοινή ημερομηνία τέλεσης του εορτασμού του Πάσχα, η οποία τηρείται μέχρι σήμερα. Ταυτόχρονα με την εορτή, άρχισε να τηρείται και η λεγόμενη Πασχάλια νηστεία, η οποία επίσης σε κάθε τοπική Εκκλησία είχε ορισμένο διάστημα ασκήσεως μέχρι την τελική της διαμόρφωση. O όρος Πάσχα προέρχεται από το αραμαϊκό pasha και το εβραϊκό pesah (πεσάχ). Το Πάσχα, είναι το πέρασμα του Θεού πάνω από τα σπίτια των Ισραηλιτών, ενώ έπληττε τα σπίτια των Αιγυπτίων,  το "πέρασμα" των Ισραηλιτών από την Ερυθρά Θάλασσα (Έξ. 12:13,23,27). Σε χωρία από την Παλαιά Διαθήκη, φαίνεται πνευματικά ότι το Πάσχα είχε συμβολικές προτυπώσεις από την εποχή του Μωυσή, της εξόδου και από την Αίγυπτο. Εορταζόταν στην πανσέληνο της εαρινής ισημερίας, την 14η του μήνα ’’Νισάν’’ (αρχική ονομασία πριν από την εξορία abib) τη νύχτα, με προσφορά στο νεαρού ζώου, χρονιάρικου, για να ευλογηθεί από το Θεό όλο το κοπάδι. Το σφάγιο ήταν αρνί ή κατσίκι, αρσενικό και αρτιμελές (Εξ. 12:3-6), χωρίς να έχει σπασμένο κανένα κόκαλο του (Έξ. 12:46, Αρ. 9:12) ενώ το αίμα του ως ένδειξη προστασίας, το έβαζαν στην είσοδο κάθε σπιτιού (Εξ. 12:7,22). Οι μετέχοντες στο δείπνο ήταν ντυμένοι, έτοιμοι για ταξίδι (Έξ. 12:8-11).

Τα ανωτέρω στοιχεία νομαδικής, οικογενειακής ζωής δείχνουν την παλαιότερη προέλευση του Πάσχα, η οποία αντιστοιχεί στο αίτημα θυσίας των Ισραηλιτών προς τον Φαραώ για τη εορτή στην έρημο (Έξ. 3:18, 5:1 εξ). Ωστόσο, την οριστική του σημασία στην ονομασία του Πάσχα απέδωσε όπως αναφέρθηκε προγουμένως η έξοδος από την Αίγυπτο έδωσε στο Πάσχα.λ. Ησ. 31:5.

Καλό ’’πέρασμα’’ στην Ανάσταση!

 

Ακολουθεί φωτογραφικό υλικό: