Τα ιδιαίτερα αρχαία θέατρα του ελλαδικού χώρου: Β΄Μέρος

    Δεν πιστεύω να νομίζατε ότι τα ιδιαίτερα θέατρά μας ήταν μόνο αυτά! Έχουμε πολύ μελέτη ακόμα για όσα γνωρίζουμε και για όσα δεν «έχουν βγει στην επιφάνεια» μέχρι τώρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι, φτιάχνονταν σε φυσικά κοιλώματα λόφων, αν και στα περισσότερα υπήρξε τεχνητή διαμόρφωση του εδάφους και, όπως είναι λογικό, με πολλές προσθήκες στην κατασκευή. Για να πετύχουν την ιδανική ακουστική και το εντυπωσιακό θέαμα, σχεδιάζονταν με τέτοιο τρόπο που όλοι οι θεατές θα μπορούσαν να βλέπουν άνετα στη σκηνή και να μπορούν να ακούν τους ηθοποιούς σε όλα τα εδώλια, δηλαδή από όλα τα καθίσματα. Μερικά θέατρα για να βελτιώσουν ακόμα περισσότερο τα θεάματά τους, φτιάχνονταν σε αυτά η «χαρώνειος κλίμακα», η οποία θα μας απασχολήσει σε ένα από τα θέατρα που θα συναντήσουμε στο παρόν αφιέρωμα. Η χαρώνειος κλίμακα ήταν μία κρυφή υπόγεια σήραγγα για το πέρασμα του Χάροντα και των υποδυόμενων πνευμάτων του κάτω κόσμου, με την οποία οι ηθοποιοί εμφανίζονταν και εξαφανίζονταν γρήγορα από τη σκηνή.

Αρχαίο θέατρο Σπάρτης

 Φυσικά όμως, υπάρχουν πολλές λειτουργίες και καινοτομίες στο κάθε θέατρο, οι οποίες στοχεύουν στο καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα των παραστάσεων και θέλει πολύ χρόνο και μελέτη για να τις κατανοήσουμε όλες. Ωστόσο, άλλη μία ιδιαιτερότητα με την οποία θα ασχοληθούμε είναι η τροχήλατη σκηνή που είχαν κάποια θέατρα, όπως της Σπάρτης και της Μεγαλόπολης. Η τροχήλατη σκηνή ήταν κινητή και μπορούσε να μεταφερθεί σε ένα πιο ασφαλές και στεγασμένο μέρος, πιθανώς για την προστασία της από τις καιρικές συνθήκες.

     Αυτή τη φορά θα σας περιγράψω δύο αρχαία θέατρα της Πελοποννήσου, τα οποία ξεχωρίζουν, κυρίως, λόγω της χρήσης τους. Γενικά, η χρήση των αρχαίων θεάτρων ποικίλει ανάλογα με την εξέλιξη της κοινωνίας και του πολιτισμού της εκάστοτε εποχής.

    Ένα πολύ σπουδαίο, για την εποχή του, είναι το αρχαίο θέατρο της Σπάρτης, το οποίο σήμερα βρίσκεται την νοτιοδυτική πλαγιά της ακρόπολης της αρχαίας Σπάρτης και χρησιμοποιήθηκε μέχρι τον 4ο αι. μ. Χ.. Οι Σπαρτιάτες ήταν ιδιαίτερα γνωστοί για τον δυναμισμό και την ιδεολογία τους, έτσι περιφρονούσαν τις θεατρικές παραστάσεις. Γι’ αυτόν το λόγο, κατά τους κλασικούς χρόνους πραγματοποιούσαν σε αυτά πολιτικές συγκεντρώσεις, πάνδημες εορταστικές ή αθλητικές εκδηλώσεις. Τα σωζόμενα τμήματα, που βρίσκονται στον χώρο του θεάτρου είναι από τους ρωμαϊκούς χρόνους και από το παλιότερο θέατρο που υπήρχε στον ίδιο χώρο, πιθανώς λόγω της πρόσφορης θέσης. 

    Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του είναι η σκηνή, καθώς ήταν κινητή, ξύλινη και μεταφερόταν σε τροχούς. Όταν δεν χρησιμοποιούνταν, αλλά και για την προφύλαξή της, φυλασσόταν στο υπόστεγο μιας παρόδου. Το κοίλο ήταν ιδιαίτερα ευρύχωρο, αφού μπορούσαν να καθίσουν μέχρι και 16.000 θεατές, ενώ διέθετε 9 κερκίδες με λίθινες σειρές από εδώλια. Τέλος, το σχήμα της ορχήστρας ήταν πεταλόσχημο και οι αναλημματικοί τοίχοι προστέθηκαν για να αυξηθεί η συνολική χωρητικότητα του θεάτρου.

    Ένα πιο ύστερο και όμορφο αρχαίο θέατρο είναι του Γυθείου, το οποίο οικοδομήθηκε κατά τους πρώιμους ρωμαϊκούς χρόνους και βρίσκεται σήμερα στη βόρεια μεριά της πόλης. Το κοίλο του αποτελείται από 4 κερκίδες περισσότερες από 15 σειρές εδωλίων, αλλά σε καλή κατάσταση σώζονται οι πρώτες 8, ενώ δεν έχει διάζωμα. Η ιδιαιτερότητα της σκηνής του εδώ, είναι ότι διακοσμείται σε όλο το μήκος της οροφής με ανάγλυφες παραστάσεις και διέθετε στοά στο πίσω μέρος για τις ανάγκες των ηθοποιών. Επίσης, γλυπτά αγάλματα θεών και ηρώων υπάρχουν στην ορχήστρα, στις εισόδους και στη βάση της σκηνής. Έχουν βρεθεί αγάλματα του Απόλλωνα, του Ηρακλή και κάποιων οικιστών της πόλης. Ωστόσο, μεταγενέστερα, κατασκευάστηκε δεξαμενή στον χώρο της ορχήστρας.

Αρχαίο θέατρο Γυθείου

Οι θεατρικές παραστάσεις που πραγματοποιούνταν ήταν διαφόρων ειδών, ενώ τιμούσαν με πολυήμερες γιορτές την αυτοκρατορική οικογένεια. Προς τιμή της έκαναν αγώνες άσματος και προσφορές λιβανωτού μπροστά στα αγάλματα των τιμώμενων προσώπων. 

   Η χρήση των αρχαίων θεάτρων διέφερε από περιοχή σε περιοχή και από έθιμα σε έθιμα στις ανάλογες πόλεις. Ωστόσο, η γενική ιδέα ήταν παρόμοια σε όλα, καθώς τα θεάματα που λάμβαναν χώρα ήταν κυρίως για την ψυχαγωγία των πολιτών και την τίμηση των θεών, ηρώων ή σημαντικών προσώπων της πόλης. Εξάλλου, δεν μπορούμε να είμαστε 100% σίγουροι για τους λόγους της χρήσης τους και τις επιρροές,  που είχαν μεταξύ τους οι περιοχές. Ο κόσμος της αρχαιότητας είναι πολύ όμορφος και όσο περισσότερο ψάχνουμε τόσα περισσότερα θα βρούμε, ανακαλύπτοντας καινούργιες πληροφορίες για τον τρόπο ζωής και ψυχαγωγίας των κοινωνιών. 

Προτεινόμενη βιβλιογραφία:

Αρχαίο θέατρο Σπάρτης:

• ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΑΤΡΑ, ITANOS.
•  WaywellG. B., Wilkes J., Excavations at the Ancient Theatre of Sparta, 1992-4: Preliminary Report, BSA 90, 1994.

Αρχαίο θέατρο Γυθείου:

• Μάνη, Ιστορία-Αρχαιότητες-Κάστρα-Πειρατεία-Χάρτης-Πολιτισμικός Οδηγός-Σχεδιάγραμμα Διρού, ΜΕΝΤΗ, 2004.
•  Γιαννακόπουλος Π., Το Γύθειον, Αθήναι 1966.
• ΑΡΧΑΙΑ ΘΕΑΤΡΑ, ITANOS.

Πηγές Εικόνων:

• Εικονα 1: Αρχαίο Θέατρο Σπάρτης στο ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ, Ε΄ ΕΦΟΡΕΙΑ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ, ΔΙΑΖΩΜΑ: ΑΡΧΑΙΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΠΑΡΤΗΣ: ΧΟΡΗΓΙΚΟΣ ΦΑΚΕΛΟΣ, ΑΘΗΝΑ, ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2011 (δείτε εδώ).
• Εικόνα 2: Αρχαίο θέατρο Γυθείου (δείτε εδώ)